تا … دُمل

داستان‌های‌ گرد آمده‌ در این‌ مجموعه‌ عبارتند از: دفترچه‌ پس‌انداز، دخترک‌ ساده‌لوح‌، عاشق‌ و معشوِق، تازه‌ عروس‌، خداحافظی‌، شال‌ خاکستری‌، دوچرخه‌ قرمز، یکشنبه‌، درس‌، بوی‌ دود، دیوار دبیرستان‌ و سرخی‌ غروب‌. آلبا دِ سِس‌ پدس‌ در سال‌ ١٩١١ در شهر رم‌ متولد شد. پدر او کوبایی‌ و مادرش‌ ایتالیایی‌ بود و خود او با ازدواج‌ با یکی‌ از نجیب‌زادگان‌ ایتالیایی‌، تبعه‌ ایتالیا شد. پس‌ از مدتی‌ روزنامه‌نگاری‌، اولین‌ رمان‌ خود «هیچ‌ یک‌ از آن‌ها بازنمی‌ گردد» را به‌ چاپ‌ رساند (١٩٣٨). همان‌ طور به‌ نوشتن‌ مقالات‌ سیاسی‌ و ضد فاشیستی‌ ادامه‌ داد و مدتی‌ نیز به‌ خاطر آن‌ها زندانی‌ شد (که‌ تأثیر آن‌ در کتاب‌ «از طرف‌ او»، «عذاب‌ وجدان‌» و داستان‌ کوتاهش‌ به‌ عنوان‌ «دفترچه‌ پس‌انداز» آشکار است‌).

عصیان، شکل‌ها و کیفیت‌های مختلفی دارد. گاه آن قدر نیرومند و علنی است که مانند فریادی در سکوت، همه را به آنی متوجه می‌کند و گاه به این شدت و نیرو نیست، اما هست، وجود دارد، دیده می‌شود، هر چند کند و ملایم. هر عصیانگر نیز ظرفیت‌های خاص خود را دارد و بنا به آن ظرفیت، عصیانش نمود پیدا می‌کند. "ولگا" شخصیت محوری رمان، عصیانگر است. عصیانگری به شیوه خود. او مطابق تربیت و خواسته خود پیش می‌رود. به نظم نادلخواه تن نمی‌دهد. بارها می‌افتد، سقوط می‌کند، اما نمی‌شکند، برمی‌خیزد، شاید نرمی و انعطاف‌ زنانگی در این نشکستن، خم شدن اما دوباره راست شدن بی‌تأثیر نباشد. نویسنده سعی بر این دارد که جانبداری احتمالی خواننده را از ولگا به عهده خود این شخصیت بگذارد و علاقه‌ای برای تهییج و علامت دادن به خواننده ندارد. "از شیطان آموخت و سوزاند" احتیاجی به این ندارد تا در انطباقش با تئوری‌ها، بررسی و تشریح شود. چرا که نویسنده طرحی درانداخته است که تئوریسین‌های ادبیات و جامعه‌شناسی باید به آن رجوع کنند. مصداق‌ها را از آن بگیرند و براساس آن تئوری‌های نو بنا نهند.

تاریخچه‌ پیش‌ پرده‌خوانی‌، تماشاخانه‌های‌ تهران‌ که‌ از سالهای‌ دور تشکیل‌ و منحل‌ گردیده‌، با تحقیق‌ و درج‌ اولین‌ نمایشنامه‌های‌ اجرا شده‌، نام‌ کارگردانها، بازیگران‌، چگونگی‌ آغاز نمایش‌های‌ رادیوئی‌، همچنین‌ بازیگران‌ اصفهان‌، تبریز، رشت‌، مشهد و مطالب‌ دیگر کتاب «من و زندگی» نوشته و خاطرات «مرتضی احمدی» است. ناشر درباره‌ی کتاب آورده است: «من و زندگی شرح خاطرات مرتضی احمدی هنرمند پیشکسوت عرصه نمایش است. او در این کتاب به نقل خاطرات دوران کودکی تا بزرگسالی و زندگی حرفه‌ای و شخصی خود می‌پردازد. در بیشتر بخش‌های کتاب اطلاعات جالبی درباره شهر تهران در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد. او در فصل نخست با عنوان "از گذشته حرف بزنیم" نقل می‌کند: بر عکس آنچه بین مردم شایع است، اولین بستنی‌فروش صاحب‌نام در تهران اکبر مشدی نبوده، بلکه استاد او مردی قوی هیکل و بلندبالا با محاسنی سیاه با سه دهنه مغازه بستنی فروشی در دروازه دولت، قلهک و تجریش به نام محمد ریش بوده. کیفیت بستنی او به حدی مطلوب بوده که شعری در وصف او سروده‌اند: از اینجا تا به قلهک تا به تجریش نخوردی بستنی محمد ریش پس از مرگ او شاگردش، یعنی‌‌ همان اکبر مشدی که پدرش را همه مشدی خطاب می‌کردند و یکی از بزن بهادر‌ها و در عین حال نیکوکاران خیابان ری بوده، به شهرت می‌رسد.» در قسمتی از این خاطرات می‌خوانیم: «امروز که زیر سایه خیمه پیری دراز کشیده‌ام به روزهایی که جوان بودم و آرام و قرار نداشتم فکر می‌کنم. جوانی بودم شاداب و قبراق، خیلی قرص پا به زمین می‌کوبیدم، سرکش بودم؛ قلدر و جویای نام. هر بار که یاد آن وقت‌ها می‌افتم، غم گذشته بیش از پیش جلوی چشم‌هایم جولان می‌دهد و سر به سرم می‌گذارد. ای کاش پدرم برایم شناسنامه نگرفته بود و سال‌های عمرم گم بودند و تاریخ تولدم به من دهن کجی نمی‌کرد؛ چه بودم، چه کار می‌خواستم بکنم، به کجا رسیدم؟»

رمان خط تیر آیلین با میهمانی دوره‌ای زن‌ها شروع می‌شود. ریخت و پاش و سر و صدای میهمانی به سکوت و خلوت مهرانگیز می‌رسد. شکست عشقی فرانک ــ خواهر مهرانگیز ــ گره اصلی نیست ولی محور پنهان این رمان است. گره اصلی داستان با آمدن آیلین شکل می‌گیرد. صمیمت همسر مهرانگیز با آیلین، روابط آن‌ها را سردتر می‌کند تا اینکه فردین به ایران برمی‌گردد و... . انسان‌های دیگرگون شده با زمان و عشق‌هایشان، انسان‌های جامانده از زمان و عشق‌هایشان. انسان‌های پیش افتاده از زمان و عشق‌هایشان، انسان‌های .... و که می‌داند کدام راه از این هزار راه تو در تو ختم به افسوس نیست. این کتاب جذاب و ژرف ، مجالی است برای دیدن دیگر باره خود، دیگر و ما.