تمشک های ناظر

در رمان‌ زندگی‌ من‌ رئالیسم‌ خاص‌ چخوف‌ جلوه‌گر است‌ و زندگی‌ آن‌گونه‌ که‌ در روستاهای‌ روسیه‌ می‌گذشته‌، یعنی‌ آکنده‌ از زشتی‌، وحشیگری‌ و بی‌عاطفگی‌، ارائه‌ می‌شود. انتشار این‌ رمان‌ خشم‌ سنت‌گرایان‌ و نیز نوگرایان‌ را برانگیخت‌ چرا که‌ تاب‌ نگاه‌ عینی‌ چخوف‌ را نداشتند. هیئت‌ سانسور تهدید کرد که‌ چنانچه‌ چخوف‌ صحنه‌ای‌ را که‌ در آن‌ مقامات‌ را مسئول‌ بی‌سوادی‌ روستاییان‌ می‌داند و به‌ نظرِ روستاییان‌ نسبت‌ به‌ مذهب‌ اشاره‌ دارد حذف‌ نکند دستگیر می‌شود. با این‌ همه‌، چخوف‌ به‌ جنبه‌های‌ لطیف‌ترِ زندگیِ زن‌ها و مردها و به‌خصوص‌ مناظر دلپذیر روستا نیز می‌پردازد؛ گویی‌ می‌خواهد نشان‌ دهد که‌ زندگی‌ انسان‌ چه‌ اندازه‌ می‌تواند از زیبایی‌ برخوردار باشد.

رمانی فانتزی پیرآهنی بر آب در روزگاری كه خشكی به هستی مردم زده و آن‌ها در آرزوی آب هستند روایت می‌شود. روایت بخشی از زندگی «پری» كه همراه با مادرش زندگی می‌كند و ناخواسته وارد ماجراهایی عجیب می‌شود و دنیایی كه برایش غریب است. پری با آدم‌های تازه آشنا و مجبور می‌شود خان‌های مختلفی را پشت سر بگذارد و به سمت سرنوشت نامعلومش برود. معمولاً آنچه از رمان فانتزی در ذهن داریم، رمان‌های خارجی است با قصه‌ها و رویدادهایی كه اغلب غربی محسوب می‌شوند. اما پیراهنی بر آب مملو از باورها، آداب، قصه‌ها و شخصیت‌هایی برگرفته از فضای ایرانی است. گرچه مخاطب با رمانی به سبك امروزی مواجه است اما با پیشرفت داستان به گذشته‌های دور خود پیوند می‌خورد. خواننده در این رمان بارها با صحنه‌های خارق‌العاده غافلگیر می‌شود و هرچه به انتهای رمان نزدیك‌تر شود، شگفتی داستان هم بیشتر خواهد شد. پیراهنی بر آب ما را با شهری زیرزمینی و موجودات خیالی و باستانی ایرانی چون هوبره آتشین بال، موسیقار، درخت تیغال و ... رو به رو می‌کند و ما را به درون تخیل ناب ایرانی می‌برد.

اتهام اثری داستانی و به شدت تکان‌دهنده و روشنگر است که تصویری جاندار از زندگی تحت سلطه رژیم کره شمالی ترسیم می‌کند. داستان‌های این کتاب که در دوره رهبری کیم ایل سونگ و کیم جونگ ایل اتفاق می‌افتد، صدای کسانی را به گوش جهانیان می‌رساند که در عجیب‌ترین و هولناک‌ترین دیکتاتوری ممکن زندگی کرده‌اند. شخصیت‌های این داستان‌های تکان‌دهنده پیشینه‌های گوناگونی دارند: مادر جوانی که از نخبه‌های پیونگ یانگ است و پسر نوزادش در یکی از گردهم‌آیی‌های سیاسی بدرفتاری می‌کند؛ قهرمان جنگی که از دخالت حزب در تمام آن‌چه برایش عزیز است سرخورده شده تا همسر و پدری که نمی‌تواند اجازه سفر بگیرد و دزدکی وارد قطار می‌شود تا بتواند مادرش را در بستر مرگ ببیند. اتهام داستان چگونگی ترک برداشتن ایمان شهروندان این کشور است و ارائه دهندۀ تصویری شفاف از زندگی در کشوری بسته و تک حزبی، و در عین حال نویدبخش این است که انسانیت حتی در چنین شرایط غیرانسانی‌ای هم با سماجت راه خودش را می‌یابد. بی‌دلیل نیست که مارگارت اتوود هم خواندن این کتاب را توصیه کرده است: «این داستان‌ها زندگی در دیکتاتوری تمامیت‌خواهی را توصیف می‌کنند که در آن دولت مرکزی همه چیز را در اختیار دارد، از جمله نوشتن و خواندن را؛ کشوری که جامعه‌اش مملو از جاسوسانی است که پیش پا افتاده‌ترین خطاها را گزارش می‌دهند؛ کشوری که در آن افراد معمولی گرسنگی می‌کشند، بیش از حد کار می‌کنند و درباره وضعیت کشور دروغ می‌شنوند. این کتاب بر ارزش جامعه باز تاکید می‌کند، جامعه‌ای که صداهای مختلفی در آن به گوش می‌رسند – نه تنها یک صدای اقتدارگرا.» مارگارت آتوود