تودوروف در تهران

معرفی کتاب خیز خام: کشاکش مستمندان و دیوان سالاران از 1309 تا 1320 در ایران

دغدغه‌ی اصلی نویسنده‌ی کتاب خیز خام، بررسی زندگانی یکی از طبقات اجتماعی ایران است که پژوهشگران تاریخ معاصر کمتر به آن‌ توجه کرده‌اند. طبقه‌ای که محمد مالجو نام «مستمندترین مستمندان» را بر آن‌ها نهاده است. او در این اثر بازه‌ی زمانی مشخصی را در عصر پهلوی مطالعه می‌کند: اردیبهشت 1309 تا یکم شهریور 1320. اسناد آرشیوی مهم‌ترین منبع این پژوهش هستند.

درباره‌ی کتاب خیز خام

وقتی متون تاریخی را می‌خوانیم، اغلب به نام پادشاهان و اشراف‌زادگانی برمی‌خوریم که اعمالشان از زاویه‌ی دید یک نفر که همان تاریخ‌نگار باشد، روایت شده است. اغلب در پژوهش‌های تاریخی، مهم‌ترین گروه، یعنی مردم عادی، نادیده گرفته می‌شوند. حتی در عالم ادبیات، نویسندگان بسیاری معتقد بودند که زندگی مردم عادی، هیچ ارزشی ندارد و خوانندگان، وقتشان را با مطالعه‌ی چنین آثاری هدر نمی‌دهند. اندک‌اندک پس از انقلاب‌های متعدد در سراسر جهان و بازتعریف طبقات اجتماعی، اهمیت مردم طبقات متوسط و پایین برای تاریخ‌نگاران و نویسندگان بدیهی شد. آن‌ها می‌کوشیدند وضعیت اجتماعی انسان‌های عادی مانند پیشه‌وران، طبقه‌ی کارگر و بورژواها را در آثارشان منعکس کنند؛ اما همچنان تا مدت‌ها شرایط زیست یک طبقه نادیده گرفته می‌شد. طبقه‌ای که محمد مالجو، تعبیر «مستمندان» یا به‌طورکلی «مستمندترین مستمندان» را برای آن‌ مناسب دانسته است. مالجو که خود پژوهشگر حوزه‌ی اقتصاد سیاسی است، در دهه‌ی 90 شمسی بر آن می‌شود که چارچوبی تحلیلی برای کلیت اقتصاد سیاسی ایران ایجاد کند. او در خلال تحقیقاتش می‌فهمد که تاریخ‌نگاران و اقتصاددانان در مطالعاتشان گروهی از مردم را نادیده می‌گیرند و عقیده دارند که افراد این گروه فاقد هرگونه فاعلیت اجتماعی هستند. این گروه که از قضا تعدادشان کم نیست، در میان عوام به گدایان یا متکدیان شهرت دارند. این پژوهشگر به‌سراغ تحقیقات اندک جامعه‌شناسان در باب زندگی این گروه از مردم می‌رود؛ اما چنین تحقیقاتی بیشتر او را در ابهام فرومی‌برند و پاسخی به سؤالات بی‌شمار او نمی‌دهند. مالجو تصمیم می‌گیرد در حد توان خود با کمک گرفتن از اسناد تاریخی، جواب مسائل خود را بیابد. او پس از چند سال تلاش، متوجه می‌شود که بررسی شرایط زندگی این طبقه از مردم در سال‌های مشروطه تا انقلاب، کاری بس سترگ است و به چند دهه تحقیق و تفحص نیاز دارد. در نتیجه بازه‌ای از تاریخ معاصر ایران را برمی‌گزیند که از قضا از آن به‌عنوان یکی از شکوفاترین دوران‌های اجتماعی ایران معاصر یاد می‌شود: دوران سلطنت رضاشاه از سال 1309تا 1320. و از میان این مطالعات و پژوهش‌های چندین ساله، کتاب خیز خام به وجود می‌آید. اما چرا نام کتابْ خیز خام است؟ محمد مالجو در مقدمه می‌گوید که رضاشاه مدتی پس از رسیدن به جایگاه، مأموریت خود را «تهیه‌ی رفاه حال عموم» تعریف می‌کند و به وزیرش، محمدعلی فروغی، و دیگر اعضای کابینه فرمان می‌دهد که تمام تلاش خود را برای این هدف مبذول دارند. دیوان‌سالاران برای رسیدگی به مستمندان خیز برمی دارند؛ اما این خیز، خام می‌ماند و ناکام می‌شود.

معرفی کتاب سخت پوست

ساناز اسدی در کتاب سخت پوست، زندگی یک خانواده‌ی چهارنفره را برایتان روایت می‌کند که به خاطر بی‌کفایتی پدر در تأمین مخارجشان، اوضاع اقتصادی نابه‌سامانی دارند. پدر که برای پول درآوردن دست به هر کاری زده، این بار روش متفاوتی را انتخاب می‌کند که چندان به مذاق خانواده خوش نمی‌آید تا این‌که... . با مطالعه‌ی این رمان واقع‌گرایانه، می‌توانید با یکی از درخشان‌ترین دستاوردهای اخیر ادبیات معاصر و داستان‌نویسی فارسی، آشنا شوید.

درباره‌ی کتاب سخت پوست

سیلی که سقف خانه‌ها را ویران کرده و مرده‌ها را از گور خارج کرده، عکس‌هایی که دست‌به‌دست می‌چرخند و مرده‌های از گور بیرون آمده را نشان می‌دهند و خانواده‌ی آشفته‌ای که هم سقف خانه‌شان خراب شده و هم پدر مرده‌شان به لطف سیل، از زیر خاک درآمده، صحنه‌های تراژدیکی هستند که خوانندگان کتاب سخت پوست، در همان ابتدای رمان، با آن‌ها مواجه خواهند شد. ساناز اسدی در این داستان خواندنی، زندگی خانواده‌‌ی چهارنفره‌ای را در دو محور زمانی حال و گذشته روایت می‌کند. حال و گذشته در این زمان، بیست سال باهم اختلاف دارند. زمان کنونی مربوط به سال 1395 می‌شود و گذشته هم به رخدادهای سال 1376 و 1377 اشاره دارد. «سینا» راوی داستان و پسر کوچک‌تر «داوود» است که به همراه برادر بزرگترش، «امین» و مادرش، در یکی از شهرهای شمالی ایران زندگی می‌کند. اوضاع مالی خانواده، چندان تعریفی ندارد. پدر برای کسب درآمد دست به هر کاری می‌زند اما قبل از این‌که بتواند پول و سرمایه‌ای بیندوزد، آن را کنار می‌گذارد تا کار جدیدی را آغاز کند. این اواخر هم راهی ژاپن شده تا بعد از سه یا چهار سال کار کردن در این کشور، دست‌پرُ نزد خانواده‌اش برگردد و مغازه‌ای در شهرشان باز کند. بااین‌حال، یک سال بعد، با دستی از پا درازتر برمی‌گردد و دوباره همان آش و همان کاسه. عاقبت تصمیم می‌گیرد به خدمت «ویلایی»ها دربیاید؛ یعنی پولدارهایی که از شهرهای بزرگ می‌آیند و با خرید ویلا در شمال، یک اقامتگاه موقتی را برای خود تدارک می‌بینند. داوود هم مانند خیلی‌های دیگر، تصمیم می‌گیرد با خدمت‌رسانی به ویلایی‌ها، پول‌و‌پله‌ای به دست بیاورد. این کار او هم موجب خشم امین می‌شود و هم اعتراض سینا را به دنبال دارد. آن‌ها وقتی می‌بینند پدرشان جلوی مردم پرافاده‌ای خم‌و‌راست می‌شود که کوچک‌ترین ارزشی برایش قائل نیستند، مدام به پدر به خاطر شغل جدیدش زخم‌زبان‌ می‌زنند و او را به باد انتقاد می‌گیرند. بااین‌حال، نظر شخصی داوود نسبت به ویلایی‌ها، هم برای خانواده‌اش و هم برای مخاطبان، مبهم باقی می‌ماند. معلوم نیست آیا پدر خانواده به دیده‌ی تحسین و احترام به آن‌ها می‌نگرد یا در دل از ویلایی‌ها تنفر دارد.   این مسافران تازه‌‌ از راه‌ رسیده، همان چیزی را دارند که داوود سال‌هاست برای دستیابی به آن تلاش می‌کند اما ناکام مانده‌ است. چیزی که می‌توان آن را در یک کلمه خلاصه کرد: ثروت!