تورفین، وایکینگ مهربان 1/ تورفین و حمله‌ی افتضاح

معرفی کتاب در عمق صحنه

چهارده نمونه از داستان󠀠‌های اجتماعی ادبیات معاصر ایران، در کتاب در عمق صحنه گردآوری شده󠀠‌اند. فریبا وفی در هر یک از این داستان󠀠‌ها، به چالشی اجتماعی می󠀠‌پردازد و اگر نگاهی کلی󠀠‌تر به آن󠀠‌ها بیفکنیم، می󠀠‌بینیم که گویی رشته󠀠‌ای نامرئی این چهارده اثر را به یکدیگر مرتبط می󠀠‌سازد.

درباره󠀠‌ی کتاب در عمق صحنه

نخستین مجموعه داستان یکی از پرآوازه󠀠‌ترین نویسندگان معاصر ادبیات ایران، اکنون پیش روی شما قرار دارد. فریبا وفی کتاب در عمق صحنه را در سال 1375 و در 34 سالگی منتشر کرد. این مجموعه دربرگیرنده󠀠‌ی چهارده داستان مجزاست که اگرچه می󠀠‌توان هر یک را به تنهایی خواند و از مطالعه󠀠‌ی آن لذت برد، اما گویی نخ تسبیحی از میان این چهارده اثر رد شده است و خط و ربطی انکارناشدنی را میان آن󠀠‌ها برقرار نموده است. فریبا وفی در نثر تیزبینانه و شفاف خود، با روایتی منحصر به فرد به سراغ موضوعات اجتماعی گوناگون رفته و هر یک از آن󠀠‌ها را در ساختار داستانی مستقل و در عین حال تکمیل󠀠‌کننده󠀠‌ای با دیگر آثار مجموعه، به کار می󠀠‌گیرد. موضوعاتی که وفی در این چهارده اثر به آن󠀠‌ها پرداخته است، چالش󠀠‌های اجتماعی کوچک و بزرگی را در بر می‌گیرند که ممکن است هر یک از ما در طول زندگی خود آن󠀠‌ها را تجربه کنیم و یا پیش از این به طریقی با آن‌ها درگیر بوده باشیم. مسائلی که از میان آن󠀠‌ها می󠀠‌توان به مواردی از جمله فقر، محرومیت، رنج و نابرابری󠀠‌های جنسیتی و طبقاتی و… اشاره کرد. نهادهای اجتماعی کوچک و بزرگی که فریبا وفی در داستان󠀠‌های کتاب در عمق صحنه ترسیم می󠀠‌کند، همگی به نحوی در شرف فروپاشی و انهدام قرار دارند. وضعیتی که با توجه به سال نگارش اثر، می󠀠‌توان آن را پیش󠀠‌بینی قریب󠀠‌الوقوعی از وقایع پیش روی جامعه از نگاه هنرمندی آگاه قلمداد کرد. یکی از دیگر نکاتی که این مجموعه داستان را به کتابی منحصر به فرد تبدیل می󠀠‌کند، این است که نویسنده به گونه󠀠‌ای شخصیت󠀠‌های متنوع اثر را ساخته و پرداخته است، که مخاطب حتی با منفی󠀠‌ترین آن󠀠‌ها نیز احساس همذات󠀠‌پنداری و نزدیکی می󠀠‌کند.

در بخشی از کتاب موصل، بدون پریچهر می‌خوانیم

ساعت‌دزد می‌رود توی صف بی‌آرتی. اتوبوس که می‌رسد سوار می‌شود. من هم پشت‌سرش سوار می‌شوم. باید درست پشت‌سرش بنشینم، آن‌قدر نزدیک که حتی حساب تعداد نفس‌هاش هم دستم باشد. اتوبوس که راه می‌افتد، بی‌اختیار می‌چرخم و پشت‌سرم را نگاه می‌کنم. پریچهر باید جایی میان زن‌ها خودش را مخفی کرده باشد. دست راست ساعت‌دزد، همان دستی که ساعتم را قاپید، بالا می‌آید و پسِ سرش را می‌خاراند. آیا همین که این‌قدر از نزدیک او را زیر نظر گرفته‌ام، به معنی نادیده انگاشتن مسئولیت بی‌نهایتم در قبال او نیست؟ حتماً هست. درست مثل این‌که همین لحظه از توی جیبم یک چاقو دربیاورم و سرش را ببرم و از همین پنجره‌ی نیمه‌باز بیندازم وسط خیابان تا ماشین‌ها از رویش رد شوند و محتویات چرب‌وچیلی داخلش پخشِ آسفالت شود. تنش را هم همین جا رها کنم، همین‌جور نشسته روی صندلی: مجسمه‌ای بی‌سر. مسافرانی که می‌روند و می‌آیند هیچ شک‌شان نمی‌برد که این تن یک انسان واقعی است. خیال می‌کنند بازی است، یا همچین چیزی. مثلاً دوربین مخفی. به هوای یافتن دوربینی که مخفیانه حرکات‌شان را زیر نظر دارد، این‌سووآن‌سو چشم می‌گردانند. احتمالاً حتی با لبخند. لبخندی که می‌گوید «دست‌تون رو خوندم.» ولی فایده ندارد. هر چه نگاه کنند دوربینی نمی‌یابند. این‌جاست که لحظه‌ی سرنوشت‌ساز به مانند ماری در کمینِ طعمه از خفا بیرون می‌پرد: درست همان وقتی که از یافتن دوربینی که نیست نومید می‌شوند و درمی‌یابند واقعیت همان چیزی است که دیده‌اند، نه آن چیزی که با ساده‌لوحی خیال کرده‌اند. میدان رازی ساعت‌دزد از اتوبوس پیاده می‌شود و خیابان کارگر را می‌رود پایین، سمت میدان راه‌آهن. محله‌ی پریچهر. این احتمال که هم‌محلیِ پریچهر باشد تنم را می‌لرزاند.