دانشنامۀ فلسفۀ استنفورد-امانوئل لویناس

کتاب حاضر پژوهشی است در سیر پیدایش و تحول مفاهیمی که در میانه‌ی سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ به ذهنیت، کنش سیاسی و انگاره‌های اجتماعی اسلام‌گرایان شکل و جهت داد و صورت‌بندی آن‌ها، طیف‌های مختلف گفتمانی و ایدئولوژیک اسلام سیاسی را پدید آورد. برساخت این مفاهیم در سیر رویارویی با این چالش‌های سه‌گانه روایت شده است. ۱. چالش مذهب با ماتریالیسم و وجه ایدئولوژیک آن یعنی مارکسیسم، که به پیدایش مفاهیم نوپدیدی چون جهان‌بینی اسلامی و مکتب توحید، مسئله‌ی شناخت و فلسفه‌ی تاریخ در اسلام، انسان‌شناسی و جامعه‌ی بی‌طبقه‌ی توحیدی و… انجامید و نشان آراء مارکسیستی را بر گفتمان چپ اسلامی گذاشت. ۲. چالش اسلام‌گرایان با بهائیت، پاکدینی کسروی و سنت‌گرایان مسلمان که تفاسیری ایدئولوژیک و انقلابی از آیات قرآن، تاریخ تشیع و باورهای اسلامی/ شیعی در پی داشت. ۳. چالش مذهب و دولت در مقولاتی چون قانون، اقتصاد و فرهنگ، که مباحثی چون اقتصاد در مکتب اسلام، هنر و ادبیات اسلامی و تصویر زن مسلمانِ مبارز و مکتبی از دل آن سر برآورد…

«هرمنویتیک در سده‌ی بیستم عمدتاً کارِ هایدگر و گادامر بوده است. اما این دو نه خود واردِ گفت‌وگو شدند و نه کسي آن‌ها را به‌درستی به گفت‌وگو واداشت. وضعیتِ مجموعه‌ی آثار، که در خصوصِ هایدگر بسیار پیشرفت کرده و در موردِ گادامر تقریباً به پایان رسیده است، این رویارویی را نه‌تنها ممکن بلکه حتی لازم می‌سازد: زیرا رابطه‌ی پیچیده و چندلایه‌ی گادامر با آموزگارش در اثرِ اصلی‌اش حقیقت و روش (۱۹۶۰) احتمالاً به دلیلِ ملاحظاتِ شخصی کم‌تر بسط پیدا کرد و در نتیجه به‌دشواری قابلِ تعیین است. آیا این اثر ادامه‌ی کارِ هایدگر با ابزارهایي دیگر بود یا طرحي در مقابلِ طرحِ هایدگر؟ ویراستِ اخیرِ مجموعه آثارِ گادامر که از سالِ ۲۰۰۰ در مجموعه‌اي جیبی پیشِ روی ماست […] مجالی فراهم می‌کند که گویی برای نخستین‌بار حقیقت و روش را به‌منزله‌ی پاسخِ منسجمي به هایدگر تلقی کنیم که بر موضوعاتِ کاملاً جدیدي تأکید می‌ورزد.»ــ از متنِ کتاباز هایدگر تا گادامر پژوهشي است در بابِ تاریخ و معنای «هرمنویتیک» از ابتدا تا مارتین هایدگر و به‌ویژه هانس ـ گئورگ گادامر. ژان گروندن، نویسنده‌ی کتاب، که علاوه بر نگارشِ رساله‌ی دکتریِ خود به‌راهنماییِ گادامر، با او مراوده و انسِ خاصي داشته است، در این کتاب، نخست، در فصلي مفصل، به بیانِ تاریخچه‌ی سنتِ هرمنویتیکیِ غرب و نسبتِ آن با سنتِ «خطابه» می‌پردازد و، پس از آن، در دو فصل، به پژوهشي بصیرت‌آمیز و درخشان در خصوصِ هرمنویتیک هایدگر و به‌طورِکلی پروژه‌ی فلسفیِ او اقدام می‌کند، تا بدین وجه زمینه را برای «تعیینِ جایگاهِ هرمنویتیک گادامر از منظرِ هایدگر» مهیا سازد. سپس در فصولِ چهارم تا دهم شرحي عمیق از عناصرِ اصلیِ «هرمنویتیک فلسفیِ» گادامر ــ بر زمینه‌ی بحث از ارکانِ اصلیِ آن همچون زبان، فهم، حقیقت، هنر، بازی، عید، مناسک و گوشِ درون ــ به دست می‌دهد. در نهایت، کتاب را با بررسیِ جایگاهِ هرمنویتیک فلسفیِ گادامر در جهانِ فرانسوی، و به‌ویژه نسبتِ او با فیلسوفاني چون ریکور و دریدا، به پایان می‌برد.