دانشنامۀ فلسفۀ استنفورد-تعریف هنر و زیبایی

مجموعه‌ی حاضر جستارها و نوشتارهایی را دربردارد که در ده سال گذشته، پس از انتشار جلد نخست حق و مصلحت، به‌تدریج شکل گرفته و عمدتاً منتشر شده‌اند. مباحث این مجموعه پیرامون سه محور قانون، حق و ارزش می‌گردند. قانون ستون فقرات نظام حقوقی است. از این رو، فهم چیستی نظام حقوقی وابسته به درک ماهیت قانون است. چنین فهمی به شکل منفرد و جزئی میسر نیست. به دیگر سخن، به‌نظر می‌رسد درک دقیق‌تر قانون از رهگذر فهم آن در نسبت متقابل با مفاهیم و نظام‌های هنجاری مجاور به‌دست آید. همچنین، مفاهیم و نظام‌های هنجاری در ربط و نسبت با واقعیات موجود در «جهان ممکن» مشترک با خود قرار دارند. مجموعه‌ی عناصر یاد شده زمینه‌ی بروز نظریه‌ی «واقع‌گرایی انتقادی حقوقی» را فراهم می‌آورد، نظریه‌ای که در پی تبیین مفهوم و مبنای قانون در نقطه‌ای میان عدالت و واقعیت است. مفهوم حق، در معنای مدرن، مفهومی نو در جغرافیای فکر و نظام هنجاری است. درک این مفهوم البته در گرو شناخت عناصر گوناگون فلسفه‌ی حق است. این عناصر ناگزیر در نسبتی هم‌گرا با یکدیگر قرار دارند. فلسفه‌ی یادشده به‌نوبه‌ی خود جزئی از نظریه‌ی عدالت است. حقوق و حق، از نگاهی دیگر، از مصادیق ارزش هستند. از این رو، لازم است پابه‌پای بحث از قانون و حق به مقسم آن‌ها،‌ ارزش، نیز پرداخته شود. فلسفه‌ها و نظریه‌های متقن و استوار در حوزه‌های هنجاری، از جمله در دو گستره‌ی پیش‌گفته، در گرو اتخاذ موضع نسبت در خصوص «ارزش» است. محمد راسخ استاد تمام فلسفه‌ی حقوق و حقوق عمومی در دانشگاه شهید بهشتی است.

براى درک آثار هنرى و لذت‏‌بردن از آن‌‏ها لازم نيست از معلومات‌مان درباره‌ی زندگى و عواطف و احساسات مربوط به آن يارى بجوييم. هنر، به‌‏تنهايى، ما را از جهان پويش‌‏هاى انسانى به جهان حظّ والاى زيباشناختى فرامى‌‏برد. با تأمل در آثار هنرى و تجربه‌ی زيباشناسانه حاصل از آن، دمى از تعلقات روزمره‌ی بشرى آزاد مى‏‌شويم؛ از گذشته و آينده مى‌‏رهيم و به ترازى فراتر از سَيَلان عادى حيات بركشيده مى‌‏شويم. اين ديدگاه نمونه‌ی بارزى است از ديدگاه‌‏هاى درون‏‌نگرانه در خصوص هنر كه در تقابل با ديدگاه‏‌هاى برون‏‌نگرانه قرار مى‌‏گيرند. ديدگاه‌‏هاى برون‏‌نگرانه هنر را در متن تحولات اجتماعى بررسى مى‌‏كنند و از اين رو جامعه‌‏شناسى هنر را پى مى‌‏نهند. اين مجموعه، چنان كه از نام آن نيز برمى‏‌آيد، مى‌‏كوشد ضمن بررسى سير تكوين نظريه‏‌هاى فلسفى و جامعه‌‏شناختى هنر، تازه‏‌ترين تحولات آن‌‏ها را به بحث بگزارد و نشان دهد كه اين نظريه‌‏ها در صورت‌بندى تعاريف متنوع از هنر، از ديدگاه‌‏هاى زيبايى‏‌شناختى و جامعه‏‌شناختى، چه نقشى ايفا مى‌‏كنند.