دانشنامۀ فلسفۀ استنفورد-معرفت‌شناسی اجتماعی

وجه مشخصه‌ی داستان‌های گوگول سادگی قصه‌نویسی، ویژگی قومی، امانت محض نسبت به زندگی، و بکر بودن و سرزندگی خنده‌آور آن‌هاست که همیشه تحت‌تأثیر احساس عمیق غم و دلتنگی قرار می‌گیرد. همه‌ی این ویژگی‌ها یک منبع دارند: گوگول شاعر است، شاعر زندگی حقیقی. اولین تأثیری که هر یک از قصه‌های گوگول بر خواننده می‌گذارد این است که با خود بگوید: «چقدر همه‌ی این‌ها ساده، عادی، طبیعی، و حقیقی است، و درعین‌حال چقدر بکر و تازه.» این سادگی قصه‌نویسی، این صراحت لهجه، این پرهیز از نمایش‌پردازی، این پیش‌پاافتادگی و معمولی بودن اتفاقات قصه‌ها، علائم حقیقی و قطعی خلاقیت هستند: این شعری حقیقی است، شعر زندگی خود ماست. تقریباً همه‌ی قصه‌های گوگول کمدی‌های سرگرم‌کننده‌ای هستند که با هیچ‌وپوچ شروع می‌شوند، با هیچ‌وپوچ ادامه می‌یابند، و به اشک ختم می‌شوند، و در پایان، زندگی نام می‌گیرند. قصه‌هایش همگی همین‌طورند: اولش سرگرم‌کننده، سپس غم! زندگی خود ما هم چنین است: اولش سرگرم کننده، و بعد غم. چقدر شعر، چقدر فلسفه، و چقدر حقیقت در این‌جا نهفته است! کتاب یادداشت های یک دیوانه، مجموعه ای از داستان های کوتاه نوشته ی نیکلای گوگول است که نخستین بار در سال 1835 انتشار یافت. این مجموعه داستان جذاب می تواند بهترین شروع برای ورود به دنیای آثار گوگول باشد. داستان یادداشت های یک دیوانه که عنوان کتاب را نیز به خود اختصاص داده، در را به روی جهان عجیب کمدی، فانتزی و تحلیل های اجتماعی این نویسنده ی بزرگ می گشاید. این داستان، زوال عقلی کارمندی دون پایه را همزمان با تلاش های این شخصیت برای جلب توجه زن مورد علاقه اش به تصویر می کشد. داستان که در دوره ی حاکمیت سرکوب گرانه ی نیکلای اول می گذرد، هجویه ای گزنده است بر کاغذبازی های افراطی و قوانین نه چندان کارآمد زمانه ی خود. گوگول در داستان های کتاب یادداشت های یک دیوانه، روی موضوعاتی همچون سرعت سرسام آور زندگی در خیابان های سن پترزبورگ و همچنین سقوط روح انسان به تاریکی و تباهی دست گذاشته است. یادداشت‌های یک دیوانه (و هفت قصه دیگر) - انتشارات نی