درآمدی تاریخی بر نظریه‌ی ادبی از افلاتون تا بارت

در بخشی از کتاب مزرعه‌ حیوانات می‌خوانیم

تا اواخر تابستان، خبرِ آن‌چه در «مزرعه‌ی حیوانات» اتفاق افتاده بود در نیمی از ولایت پیچیده بود. اسنوبال و ناپلئون هر روز دسته‌های کبوتر را به بیرون اعزام می‌کردند که مأموریت داشتند قاتیِ حیوان‌های مزارع مجاور بشوند، ماجرای شورش را برای‌شان تعریف کنند و آهنگِ جانوران انگلستان را یادشان بدهند. بیش‌ترِ این مدت، آقای جونز وقتش را توی میکده‌ی رِد لاین در ویلینگدون گذرانده بود و نزد هر کس که گوشِ شنوا داشت از بخت بدش نالیده بود. شرح داده بود چه ظلم وحشتناکی در حقش شده و چه‌طور یک مشت حیوانِ تن‌لش و مفت‌خور تمام داروندارش را ازش دزدیده‌اند. سایر مزرعه‌داران ظاهراً ابراز هم‌دردی می‌کردند اما اولش چندان رغبت نداشتند به کمکش بیایند. هر کدام‌شان از ته دل در این فکر بود که چه‌طور می‌تواند از بداقبالی جونز یک جوری بهره ببرد. خوشبختانه صاحبان دو مزرعه‌ی مجاورِ «مزرعه‌ی حیوانات» مدام با هم اختلاف داشتند و رابطه‌شان شکرآب بود. یکی‌شان، به اسم فاکس‌وود، مزرعه‌ای بود پهناور و رهاشده به امان خدا که به روش قدیمی کشت می‌شد، قسمت‌های زیادی از آن را زمین‌های جنگلی بلعیده بود، همه‌ی چراگاه‌هایش فرسوده بودند و پرچین‌هایش وضعی اسفناک داشتند. مالکش، آقای پیلکینگتون، اشراف‌زاده‌ای تن‌پرور بود که بیش‌تر وقتش را، بر حسب فصل، به ماهی‌گیری یا شکار می‌گذراند. مزرعه‌ی دیگر، که پینچ‌فیلد نامیده می‌شد، کوچک‌تر بود و بسامان‌تر. مالکش آقای فردریک مردی بود خشن و زبل، همواره درگیرِ دعاوی قضایی و در معامله بدقلق و کارکشته. آن دو چشم دیدن هم را نداشتند و به‌قدری از یکدیگر بیزار بودند که برای حفظ منافع‌شان هم نمی‌توانستند به توافق برسند.

«آثار نایاب صادق هدایت» شامل داستان‌ها، بازمانده‌ی داستان‌ها و طرح داستان‌هایی است که یا هرگز تمام‌وکمال نوشته نشده‌اند یا از میان رفته‌اند و تنها خلاصه‌ای از آن‌ها باقی مانده است. علاوه بر این‌ها در این کتاب مقاله‌هایی در حوزه‌های مختلف از جمله نقد کتاب و نقد فیلم به قلم هدایت گردآوری شده است.   سایه‌ی مغول، اولین داستان این مجموعه شرح قتل‌عام و وحشی‌گری مغول‌ها و سوز از دست دادن معشوقه است. مقاله‌های «معلم اخلاق» و «سعدی آخرالزمان» و «چگونه شاعر و نویسنده نشدم؟» با شیوه‌ای داستانی وضعیت ادیبان و نویسندگان آن دوره را بیان می‌کند و به‌تندی از آن‌ها انتقاد می‌کند.   از شیوه‌ی نگارش این مقاله‌ها این‌گونه برمی‌آید که ابزار هدایت برای انتقاد از وضعیت ادبی آن روزگار طنز و استهزا بوده است. از دیگر آثار جالب این کتاب می‌توان به مقاله‌ی «جادوگری در ایران» اشاره کرد که هدایت در زمان اقامت خود در بلژیک آن را به زبان فرانسه نوشت.   از دیگر مقاله‌های این کتاب نقد صادق هدایت بر ترجمه‌ی داستان بازرس نوشته‌ی گوگول و نقد فیلم ملانصرالدین است که در استودیو تاشکند فیلمبرداری شده بود. این فیلم بسیار مورد توجه هدایت قرار گرفته بود و به قول جهانگیر هدایت آن را فارغ از لوس‌بازی‌های اروپایی می‌دانست. مقالات این کتاب نشان از احاطه‌ی استادانه‌ی این نویسنده‌ی بزرگ در حوزه‌های مختلفی ادبی دارد