دریا دریا زندگی

چیزی که در این نامه ها عجیب است. علاوه بر ادعای پیرمرد بر این که با شیطان ملاقات می کرده، دیگر این است که مدعی شده در آن  شب به خصوص، نزدیک کامل شدن مهتاب در یکی از روزهای ماه شعبان به خواست شیطان و صدالبته ناخواسته و ناخودآگاه، راهی قبرستان بزرگ وادی السلام شده و...

اپرای مردان سبیل استالینی رمانی اجتماعی ـ‌ سیاسی است با محوریت کودتای ٢٨ مرداد سال ١٣٣٢. این رمان در سه فصل و با سه نگاه نسبت این حادثه بزرگ و تأثیرگذار تاریخ معاصر نوشته شده است و جانمایه زندگی از سطرهای غبارگرفته خاطرات و نقل‌ها و اسناد سربرآورده و دوان‌دوان چهره انسان‌های مرحله گذار ایرانی را ترسیم نموده. رمان از سور و سات عروسی توران شاهی شروع می‌شود و با مواجهه او و نامزدش، آبنوس با حوادث قبل و بعد کودتای ٢٨ مرداد ١٣٣٢ همراه می‌شود و... و در نهایت کشمش‌ها و دغدغه‌های زندگی اصغر خالدار همراه می‌شود تا دو ریل موازی، قطارهای زندگی این دو شخصیت را به مقصد نهایی ببرد. در قسمتی از کتاب می‌خوانیم: «سال تحصیلی دیگر نرفته‌ام سنگر. می‌خواستم خودم را منتقل کنم تهران تا بیشتر پیش آبنوس باشم. وزارتخانه هم بهم ریخته است. امروز می‌گویند؛ باشد، فردا می‌گویند؛ برو شمیرانات، پس‌فردا هم باز می‌گویند؛ توی شاه‌پسند سنگسر نیروی جایگزین نداریم، باید برگردید سنگسر. ظهر نشده، به خانه مادر تلفن می‌زنند که فردا صبح وزارتخانه باشم تا محل خدمت جدید را معرفی کنند. به سرم زده، درس و مدرسه را ول کنم و به خانه و زندگی‌ام برسم. آبنوس هم کسی را می‌خواهد که کنارش باشد. از دیشب، میهمان آمدند خانه‌مان. سه نفر بودند. آبنوس طوری از من بابت میهمانی‌های رسیده عذرخواهی می‌کرد که از خودم خجالت کشیدم. میهمان‌ها که آمدند، آبنوس مثل همیشه لگن آب را برد جلوی پایشان گذاشت و ازشان اجازه خواست پایشان را بشوید. آن یکی‌شان که چهار شانه و پُر قد و هیکل‌تر از بقیه بود و بهش می‌خورد نظامی باشد و امروز بهم گفت اسمش روزبه خسروانی است، دست آبنوس را گرفت و گفت: «ما همه تلاشمون اینه کسی پای دیگه رو نشوره!» آبنوس خندید و گفت: «یه رسمه! پدر مرحومم واسه مهموناش می‌کرد!» خسروانی خندید و گفت: «پس بیا رسمو بشکن، من پای تو رو بشورم!»

امروز همه فرهیختگان و روشنفکران اروپایی «کریستف کیشلوفسکی» کارگردان شهیر لهستانی را می‌شناسند. البته این شناخت دیگر فقط مختص اروپایی‌ها نیست. فیلم‌های او در بزرگ‌ترین جشنواره‌های بین‌المللی دنیا از کن گرفته تا ونیز، برلین و شیکاگو، استراسبورگ، نیویورک، هنگ کنگ و سائوپائولو جایزه گرفته‌اند. موضوعاتی که کیشلوفسکی برای تماشاچی بازگو و مسائلی که مطرح می‌کند، ساده و بنیادی‌اند به طوری که هر کس به روش خودش با این مسائل کنار می‌آید، اما کیشلوفسکی در فیلم‌هایش جاهای دردناک این موضوع‌ها را مانند جراحان می‌شکافد و با جرئت تمام به عمقشان فرو می‌رود. اعماقی که شاید در نظر برخی رسیدن تا آنجا دور از ذهن، «خارج از دسترس» یا کاملاً غیر ممکن باشد. این کار کیشلوفسکی نشان می‌دهد که خودش سخت درگیر این موضوعات بوده و فقط به لمس کردن آنها کفایت نمی‌کرده، به عبارت دیگر او از کنار مسائل حیاتی ساده نمی‌گذشت. کتاب حاضر در برگیرنده گفتگوها و صحبت‌های شخصی کیشلوفسکی است که از منابع متفرق گرد آوری شده‌اند، از برنامه‌های تلویزیونی ضبط شده تا نوشته‌های دوستان و همکاران این کارگردان که درباره کار و روابط‌شان با او حرف زده بودند و در مجله‌ها و کتاب‌های مختلف به چاپ رسیده‌اند. شاید مخاطبان این کارگردان در ایران یکی از فیلم‌های مجموعه سه رنگ (آبی، قرمز، سفید) یا «زندگی دوگانه ورونیکا» را دیده باشند، این فیلم‌ها توانسته‌اند نظر مخاطبانی از طبقات و گروه‌های مختلف اجتماعی را به خود جلب کنند.

مجموعه داستان زگیل روی خر مهره شش داستان کوتاه به هم پیوسته است، داستان‌هایی که در فضای ایران اوایل دهۀ شصت جان می‌گیرد و در آن راوی‌ای واحد در هم‌تنیدگی عشق و خشم، ملال و تیره‌بختی و رنج و امید مردمی را به تصویر می‌کشد که ساکن محله‌ای دورافتاده در شهری کویری‌اند. امید پناهی‌آذر در این مجموعه داستان با شخصیت‌پردازی قوی و پرجذبه‌ای انسان‌هایی را به تصویر می‌کشد که درگیر خرافه‌اند و غرق در روزمرگی‌هایشان و گاه در پی کوته‌نظری‌هایشان خود و دیگری را در معرکه‌ای لاینحل گرفتار می‌سازند. نویسنده در این کتاب با طنزی تلخ از موقعیت‌هایی تکراری آشنازدایی کرده و فقر، رنج، عواطف و باور مردم آن دوره را در موقعیت‌هایی اثرگذار به تصویر کشیده و با دیالوگ‌هایی خواندنی به آن روح بخشیده است.