در محضر حضرت دوست

محمود محمود الغراب در کتاب عشق و عرفان از دیدگاه ابن عربی برخی از آرای ابن عربی را در باب عشق و عرفان شرح داده است. ابن‌عربی (با نام کامل شیخ اکبر محیی‌الدین) را فیلسوف بزرگ اندلسی دمشقی و از بزرگ‌ترین فیلسوفیان صوفیه در اسلام می‌دانند. او در شهر مرسیه در کشور اندلس (اسپانیای کنونی) و در سال ۵۶۸ هجری به دنیا آمد. در جوانی به اشبیلیه، پایتخت اندلس، سفر کرد و تا ۳۸سالگی همان‌جا زندگی کرد؛ سپس سفر به مشرق‌زمین را آغاز کرد. در یکی از سفرهایش به مکه به زیارت خانهٔ خدا مشرف شد و پس از آن در مجاورت خانهٔ خدا سکنی گزید. ابن عربی در طول زندگی با بسیاری از دانشمندان و علمای دینی آشنا شد. تلاش‌های او در طول عمرش سبب شد تا تصوف به زبان فلسفه درآید. در طول زندگی و به‌ویژه پس از مرگش بود که بسیاری از صاحب‌نظرانْ ابن‌عربی را متهم ساخته و کافر خواندند. علت این باور نداشتن درک کافی از علوم صوفیه بود. چنین برخوردی با ابن‌عربی سبب شد تا برخی از علمای بزرگ اسلام به دفاع از او برخواسته و تا امروز از او دفاع کنند. ابن عربی پس از ۳۵ سال زندگی در مجاورت خانهٔ خدا به قونیه سفر کرد و مدتی در این شهر زندگی کرد. پس از آن به دمشق بازگشت و تا هنگام وفات در این شهر ماند. کتاب «فتوحات مکیه» یکی از آثار بسیار طولانی و مکتوب اوست.

محی‌الدّین ابن عربی چهره‌ی برجسته‌ی عرفان اسلامی که نامش به عنوان انسانی پاک و آسمانی ثبت شده است، در ادبیات عرفانی جنبه‌ای قدسی دارد. او در رساله‌ی «تهذیب اخلاق» تلاش می‌کند به مسائل اخلاقی بپردازد و برخلاف تصورات آرمانی و رمانتیکی که او را فراسوی نیک و بد قرار می‌دهد، اتفاقاً او در این رساله به وادی نیک و بد، پا می‌گذارد و بدون هیچ واسطه و خودسانسوری‌ای با ما سخن می‌گوید. بسیاری تصور می‌کنند آثار «ابن عربی» برای خواص نوشته شده است؛ اما کتاب «تهذیب اخلاق» خلاف این موضوع را به اثبات می‌رساند و نشان می‌دهد که به راحتی می‌توان با این عارف بزرگ ارتباط برقرار کرد. «ابن عربی» در کتاب حاضر تلاش نموده است تعاریف یونانی رایج در مفاهیم اخلاقی را کنار بگذارد و با ادبیات خاص خود، به این موضوع بپردازد. یکی دیگر از نکات بارز کتاب «تهذیب اخلاق» عدم ایجاد تمایز میان اخلاق فرادستان و فرودستان است؛ «ابن عربی»، زهد و پارسایی را با فقر و تهیدستی یکسان نمی‌داند و یا فرد ثروتمند را صرفاً به دلیل دارایی‌های دنیوی‌اش فاسد و تباه اعلام نمی‌کند. جالب اینجاست که «ابن عربی» برخلاف بسیاری از اخلاق‌پردازان، خود سانسور نیست و به روش خود، مشکلات اخلاقی را مداوا می‌کند و به شما اجازه می‌دهد تا با قوت و ضعفِ وی نیز آشنا شوید.