ريگ روان

معرفی کتاب سفر در اتاق کتابت

تجربه‌ی یک تعلیق ابهام‌آمیز در اتاقی کوچک همراه با پل استر، نویسنده‌ی برجسته‌ی آمریکایی... کتاب سفر در اتاق کتابت روایتی شفاف، خواندنی و درعین‌حال مبهم و رازآلود است که در یک اتاق و از دریچه‌ی نگاه پیرمردی می‌گذرد که هیچ‌چیزی به‌خاطر ندارد و به‌تازگی در این اتاقِ ناآشنا به هوش آمده است.

درباره‌ی کتاب سفر در اتاق کتابت

ماجرا در یک اتاق اتفاق می‌افتد. اتاقی نه‌چندان بزرگ که پیرمرد حاضر در آن، با حالتی گیج و درحالی‌که هیچ چیز را به‌خاطر نمی‌آورد در آنجا به هوش آمده. پل استر (Paul Auster) در کتاب سفر در اتاق کتابت (Travels in the Scriptorium) با چیره‌دستی خاص خودش، بار دیگر داستانی را خلق کرده که مخاطب را در یک تعلیق نفس‌گیر و جذاب به دام می‌اندازد و بیرون آمدن از معمایی که او به‌تصویر می‌کشد، به این آسانی‌ها امکان‌پذیر نیست‌. شخصیت اصلی روایت، پیرمردی است که دچار فراموشی شده و حالا تلاش می‌کند که با زیرنظر گرفتن اشیای اتاق، ردّ آشنایی پیدا کند و چیزی را به خاطر آورد. اما، با گذشت زمان، متوجه می‌شود که طرز مرموزی در آنجا زندانی شده است. پیرمرد متنی را که روی میز اتاق قرار دارد، می‌خواند. در این متن داستان یک زندانی دیگر از دنیایی دور و ناشناخته نوشته شده و به‌نظر می‌رسد، کسی یا کسانی آن را همراه با چند قطعه عکس و با یک هدف مشخص، روی میز و برای پیرمرد قرار داده‌اند. نقطه‌ی اوج ماجرای کتاب سفر در اتاق کتابت از آنجا آغاز می‌شود که شخصیت‌های متفاوت، در سلول با پیرمرد ملاقات می‌کنند. شخصیت‌هایی که او همچنان آن‌ها را به‌خاطر نمی‌آورد، اما هر کدامشان، سرنخی را درباره‌ی گذشته و هویت پیرمرد به او می‌دهند. پل استر هنرنمایی خود را با وجود یک دوربین در اتاق و ضبط صدای پیرمرد و دیگران به رخ می‌کشد و داستان را وارد سطح جدیدی می‌کند. حالا پیرمرد می‌داند که همه‌ی اعمال، رفتار و صحبت‌هایش با دیگران ضبط و توسط افراد دیگر در تمام طول مدتی که در اتاق است، دیده می‌شود. اما، گره اصلی داستان در این نقطه خلاصه می‌شود که پیرمرد کیست؟ چه اتفاقی زندگی او را به این اتاق ناآشنا و مبهم پیوند زده است؟ ملاقاتی‌ها چه کسانی هستند و چه رازی در گذشته‌ی او پنهان شده است؟ پل استر همه‌ی این سؤالات را در لابه‌لای جادوی کلمات و قلم خود به زیبایی هرچه تمام‌تر پاسخ داده است. کتاب سفر در اتاق کتابت به همت نشر چشمه وارد بازار کتاب شده و احسان نوروزی کار برگردان آن را به زبان فارسی برعهده داشته است.

در بخشی از کتاب عشق غریبه‌ها می‌خوانیم:

آموختن زبان ضروریْ و بنیادِ تمام آموزش‌هاست. این دو مسلمان که علاوه‌بر فارسیِ مادری، زبان فاضلانه‌ی عربی را نیز آموخته بودند، این را خوب می‌دانستند. آن‌ها از ایران سرمشق مهمی آورده بودند: اهمیت تسلط به زبان مادری در کنار یک زبان کلاسیک. از روی همین سر‌مشق بود که آن‌ها یازده‌ ماه در کرویدن هم انگلیسی بخوانند هم لاتین. تلاش‌های متناظر دانشوران آکسفورد، و چنان که بعد خواهیم دید، دانشوران کمبریج برای فراگیری عربی و تا حد کم‌تری فارسی، حاکی از دوسویگی روند آموزش در این دانشگاه بود. از دورانی که همه‌ی کلاس‌های دانشگاه به لاتین بودند مدت‌ها گذشته بود اما آکسفوردی که میرزا صالح و میرزا جعفر در پی ورود به آن بودند، همچنان بر زبان‌های خارجی به‌ویژه زبان‌های «کلاسیکِ» کم‌وبیش مُرده تأکید بسیار داشت. در خاطرات روزانه‌ی میرزا صالح، تلاش‌های او را برای واداشتن خودش به آموختن لاتین علاوه‌بر انگلیسی و فرانسوی می‌بینیم. دانستن چند زبان، به عنوان پیش‌نیاز، برای کسی با سوابق او چندان غیرعادی نمی‌نمود؛ از جوانانی همچون او، که دست سرنوشتْ به کار دیوانی در دربار گماشته بود، انتظار می‌رفت به حد اعلا فارسی و عربیِ ادبی را بیاموزند. محل کارش هم تبریز در غرب ایران بود، پس چه‌بسا ترکی هم می‌دانست. می‌دانیم که او با زبان اردوی «هندوستانی» هم، شاید به واسطه‌ی حضور تجار هندی در زادگاهش شیراز، آشنایی داشت. این زبان‌ها بزرگ‌ترین سرمایه‌های او و میرزا جعفر، و برگ‌های برنده‌ی آنان بودند.