رکسانه و اسکندر

چکیده بیش از ٢٠٠ سال است که الگوی مدرنیت اروپایی در جامعه‌های غیر اروپایی همچون ترکیه و ایران تنها الگوی پذیرش مدرن‌سازی تلقی شده است. هر چند از آغاز قرن ٢٠ به بعد، ژاپن نمونه الهام‌بخشی بوده است از اینکه یک کشور غیر غربی چگونه می‌تواند «به پای غرب برسد‌» و حتی از آن پیشی بگیرد، تأثیر آن به عنوان یک الگو به راستی محدود مانده است. عصر مدرنیت در اروپا سرآغاز دوره نوینی بود که در آن فرد واحد اساسی ساختارهای جامعه مدرن محسوب می‌شد، به جای گروه یا جماعت که واحد اساسی جامعه دهقانی بود. طبیعی است که فردگرایی که دربردارنده آزادی و خودمختاری فرد بود مرزبندی تازه‌ای به وجود آورد که شامل ارتباط تازه فرد و حکومت بود. براساس این ارتباط تازه، فرد در جامعه مدرن، دست‌کم بنا بر قاعده، دیگر رعیت یا عامل شاه یا کشیش، سلطان یا شیخ خاصی با اقتدار الهی یا آمرانه نبود، بلکه فرد بر مبنای قواعد عقلانی و غیر شخصی‌ای عمل می‌کرد که به صورت قوانین عرضه می‌شد. اعطای حقوق سیاسی و قضایی جدید، از جمله حق نمایندگی، در واقع نتیجه این ارتباط تازه بود. پیدایش طبقه متوسط بازرگان و صنعتگر شهری پیوند جدایی ناپذیری با این فردگرایی داشت. کتاب «تجدد آمرانه» شامل مقالاتی درباره جامعه و دولت در دوره رضا شاه، خلافت، روحانیت و جمهوریت در ترکیه و ایران، ایران نو و زوال سیاست‌های حزبی در دوره رضا شاه و چند مقاله دیگر است. این کتاب برای اولین بار مسئله برخورد سنت و مدرنیتته را از زاویه‌ای جدید می‌کاود و به ریشه‌های تجدد آمرانه یا مدرنیت از بالا می‌پردازد.

شاید فکر می‌کنید داستان این کتاب داستان دختری است به نام  پری که شوهر عجیبی دارد، و به خاطر مشکلات روحی و فکرها و کارهای عجیب و غریب شوهرش، به خانه پدری برگردانده شده. شاید فکر می‌کنید وقتی به خانه پدری بر می‌گردد با پسرِ پیرزنی که طبقه پایین خانه زندگی می‌کند و موهای فرفری‌ای دارد آشنا می‌شود و دوست تپلِ پری این وسط خراب‌کاری‌هایی می‌کند و خیلی اتفاقات دیگر. شاید فکر می‌کنید شوهر پری از بیمارستان فرار می‌کند و کلاً کتاب درباره زندگی شگفت‌انگیز پری است؟ اما قضیه فقط این‌ها نیست... داستان، داستانِ گِرد نبودن زمین و چیزهای دیگه‌ست که ممکنه تا الآن به اشتباه در موردشان به شما اطلاعات داده شده. لطفاً کمی جور دیگر و با تردید بیشتر به دور و بر خود نگاه کنید. شاید هیچ ‌چیز اون‌جور که ما می‌بینیم نباشد. در قسمتی از کتاب می‌خوانیم: فیلسوفای زن اصلاً ازدواج نمی‌کنن به نظرم. چون فیلسوف به دنیا می‌آن. وقتی فیلسوف به دنیا بیای دیگه نمی‌تونی ازدواج کنی. فکر کنم دارم زرزر می‌کنم. کاش منم فیلسوف به دنیا می‌اومدم. کاش یه چیزی می‌شدم...   نقدی بر این کتاب