زبان و تفكر (مجموعه مقالات زبان‌شناسي)

سلمانی وارطان مجموعه‌ای است شامل پنج داستان دربارۀ سرخورد‌گان، طردشد‌گان، آدم‌هایی که از تحولات پرشتابجامعه بازمانده‌اند و ناگزیر به کنج عزلت خود خزیده‌اند. کتاب روایتگر تقلای آدمیانی است که به هر نشانۀ آشنایی، ولو ناچیز، چنگ می‌زنند تا شاید در پیوند به گذشته بتوانند تکه‌ای از خویش را بازیابند. در بخشی از داستان اول می‌خوانیم: سی سال پیش که داود چمدانش را در خاک آلمان زمین گذاشت، کار پیدا نمی‌شد، زبان نمی‌دانست و توی خیابان‌ها گم می‌شد. مدتی گذشت تا توانست در سوپرمارکت زنجیره‌ای بزرگی کار پیدا کند. صبح خیلی زود با بقیه کارگر‌ها منتظر می‌ماند تا کامیونِ‌ِ بارها از راه برسد و کارتن اجناس فروشگاه را منتقل کند به انبار که مثل سردابه‌های قرون‌وسطایی زیرزمینی نمور و سرد بود در قعر ساختمانی امروزی. درد کمر آمیزه‌ای بود از چاییدن پهلوها در سوز و سرمای گرگ‌و‌میش و التهاب عصب کمر از سنگینی کارتن‌ها.  وقتی درد کمر امان داود را برید و برای اولین بار روبه‌روی دکتر آلمانی نشست، نمی‌دانست این‌ها را چطور برای دیلماج تشریح کند. آن‌قدر به درد دقیق شد و دنبال کلمۀ درست گشت که درد از یادش رفت. حتی وقتی زبان آلمانی یاد گرفت فهمید آدم فقط به زبان مادری درد می‌کشد.

رمان برسد به دست گمشده­‌ها روایتی است از آسیب­‌های جنگ و تاثیرات پایان­ناپذیر آن بر زندگی­ انسان‌­‌ها. حکایت روزهای بعد از حملۀ عراق به ایران. روزهای وحشت از بمب و موشک و خزیدن در پناهگاه­‌ها. روزهای ویرانی ساختمان­­‌ها، کوچ­ه‌های اجباری، ترک زادگاه و رهاکردن خانه‌­­ها و خاطره­‌ها. و هم­چنین سال‌های پس از پایان جنگ. وقتی که دیگر از بمب و موشک خبری نیست، اما ترکش­‌هایشان هنوز در جسم و جان مردم هست. خانوادۀ کیانفر چند سال بعد از شروع جنگ هم­چون بسیاری از همسایگان و همشهریانشان کرمانشاه را ترک می­کنند. دوری از زادگاه، از دست دادن موقعیت­‌ها و امکانات زندگی و هم­چنین احساس بیگانگی در محیط جدید زمینه­­‌ساز تغییرات و بروز مشکلات می‌­شود و کم­‌کم رشتۀ پیوند میان افراد خانواده از هم می­‌گسلد. بالاخره جنگ پایان می­‌یابد، اما زندگی دیگر به حال عادی برنمی­‌گردد، چون افراد خانواده پراکنده شده­‌اند و آنچه از دست رفته جبران­پذیر نیست. نگارمی­‌کوشد از پا نیفتد و به تنهایی گلیم خود را از آب بیرون بکشد، اما بخت با او یار نیست. وقتی آخرین دستاویزش را هم از دست می­‌دهد راهی نمی­یابد جز ترک وطن. گرچه رسیدن به استانبول تازه آغاز ماجراست. ورود به خانه‌ه­ای ناآشنا، همراه­شدن با چند دختر مرموز و کشف رازهای آن‌­ها مسیر زندگی نگار را تغییر می­‌دهد و در نهایت رفاقت­ و عشق انگیزه‌ه­ای می‌­شود برای آزمودن راهی نو در یافتن تکه­‌های گمشدۀ پازل زندگی.

به‌رغم ضرباهنگ سریع زندگی امروز، اوقات ما پر است از فراغت‌های کوتاه و فرصت‌های طلایی. اتاق انتظار پزشک و صف و بانک و وقت‌هایی که توی تاکسی و مترو می‌گذرانیم، می‌تواند وقف سرک کشیدن از پنجره‌ای کوچک به جهان عجیب شاهکارهای ادبی شود. نیز، بارها اتفاق افتاده که تلاش کرده‌ایم مطالعه‌ی یکی از این شاهکارها را آغاز کنیم اما به  دلیل هیبت اثر، نداشتن زمان کافی یا همگام نشدن با حال و هوای داستان از این کار بازمانده‌ایم. در این مواقع دسترسی به گزیده‌ای خوشخوان و مناسب از آثار نویسنده می‌تواند جرئت و شوق مطالعه‌ی نوشته‌ای را که خواندنش کاری شاق به نظر می‌رسید در ما برانگیزد. پانوراما همین هدف را دنبال می‌کند: جهان‌نمایی وسیع که به آسانی در دسترس عموم مخاطبان قرار می‌گیرد.

زنی شبیه تهران روایت ناتمام پنج زن از میلیون‌ها زن ساکن تهران است. پنج داستان متصل از زن‌هایی که هر روز در کوچه پس‌کوچه‌های تاریک شوش، تماشاخانه‌های متروک خیابان لاله‌زار، برج‌های سر به فلک کشیده سعادت آباد و ... می‌بینیمشان و بی‌تفاوت از کنارشان عبور می‌کنیم. داستان زن‌هایی است که برای تکمیل داستانشان وارد زندگی هم می‌شوند، می‌مانند و می‌روند. حکایت چند روز پرسه‌زدن و چرخیدن در تهران، در قلب‌الاسد سال هزار و سیصد و نود و هشت. زنی شبیه تهران حکایت شهری است که می‌تواند بی‌رحمانه هویت جدیدی از ساکنانش بسازد. هویتی که شاید تنها راه فرار از آن، رفتن از آن شهر باشد و این مجموعه داستان، حکایت این رفتن‌ها است.