سخن پردازی در مقام فلسفه

انسان و سمبول‌هایش، کتابی‌ است ساختارشکن که روان ِ آدمی و سمبول‌های عمیقِ جاگرفته در زوایای ِ آن را می‌کاوَد، نشانه‌هایی که جهانِ بیرونی را شکل و فُرم می‌بخشند. کارل یونگ، روانپزشک برجسته و پدرِ روانشناسیِ تحلیلی، نویسنده‌ی این کتاب است. او به ژرفای ِ ناخودآگاه ِ جمعی و کهن‌الگوهای جای‌گرفته در آن می‌نگرد، که افکار و عواطف و رفتارهای انسان را متأثر می‌سازند و اهمیتِ این نمادها را در زیست و زندگیِ جمعی ما در همه‌ی ادوار به بحث و فحص می‌گذارد. این کتاب به تاریخِ  ۱۹۶۱   نوشته شده، یعنی درست پیش از مرگِ یونگ، واپسینِ سالِ عمرش که تماماً وقفِ نوشتنِ این کتاب شد و تنها ۱۰ روز پیش از آنکه بیمار شود به پایانَش رسانْد. علی‌رغمِ اینکه همکاران ِ یونگ، او را به ترویجِ مفاهیمِ این کتاب ترغیب کردند، تمایلی به نشر و توسعه‌ی آن از خود نشان نداد. این کتاب رابطه‌ی انسان و ناخودآگاهش را بررسی می‌کند و بر اهمیتِ رویاها در زندگیِ فرد تأکید می‌ورزد؛ یونگ ایده‌های کلیدی و مهمی همچون نماد و رویا و کهن‌الگوهای برآمده از ناخودآگاه را به مخاطب معرفی می‌کند و زبانِ ناخودآگاهِ انسان را نماد و سمبول می‌داند که به واسطه‌ی رویا بر او ظهور می‌کنند. نماد یا سمبول‌های روان، ابژه‌های شناخته‌شده‌ی جهانِ واقعیتند که به چیزی ناشناخته و دور از ذهن اشاره دارند. و رویا ابزاری ا‌ست برای ابراز ِ ناخودآگاه که به سادگی خود را به انسان نشان نمی‌دهد. این کتاب پنج بخش دارد و یونگ هر بخش از آن را بر مبنای روانشناسیِ تحلیلی و توصیف و تفسیرِ ناخودآگاه از این منظر، نوشته ‌است. بخش نخست، پیش‌زمینه‌ی لازم برای طرحِ مفهومِ ناخودآگاه است و از مفاهیم کلی سخن می‌گوید. او در این بخش ناخودآگاه را ساحتی از روان معرفی می‌کند که با رساندنِ مفاهیمِ حیاتی، انسان را به سمت و سوی تعادل پیش می‌رانَد. موضوعِ بخشِ دوم، انسان ِ امروزی و اسطوره‌هاست که در ژرف‌ترین ساحتِ روان ِ انسان ریشه‌ دارند. سومین بخش به مفهومِ فردانیت یا individuation می‌پردازد، که به مثابه‌ی هم‌زیستیِ مسالمت‌آمیز خودآگاه و ناخودآگاه انسان و کانونِ اندیشه‌های فلسفیِ یونگ است. در بخش چهارم نمادهای مختلفی که پیش‌تر معرفی شده‌اند در هنرهای بصری و تجسمی به منزله‌ی بافت و زمینه‌ی نمایشِ آنها مطرح می‌شوند و درنهایت آخرین بخش از این کتاب، مفاهیمِ کلیدیِ بخش‌های پیش‌تر به شکلی عملی و نمونه‌وار در تجزیه و تحلیلِ بیمارانِ روان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نظر یونگ یگانه ماجراجوییِ انسانِ وامانده‌ی عصر مدرن، کنکاش و تفحص در ناخودآگاهِ خویش است تا به هارمونی و هماهنگی متناسبی با خودآگاه و خویشتنِ خود دست یابد.

«دمیان» یکی از مشهورترین آثار هرمان هسه، نویسنده و برنده جایزه نوبل ادبیات آلمانی است. این رمان بلافاصله پس از جنگ جهانی اول نوشته شد و آیینه تمام‌نمای دوران پس از جنگ و بیداری معنوی نسل جوان آن زمان است. در این کتاب، هسه به بررسی مسائل روحی و معنوی انسان می‌پردازد و به دنبال پاسخ به سوالات وجودی است. داستان زندگی شخصیت اصلی، اميل سينکلر، که جستجوگرِ هویت و معنا در زندگانی‌ است، محور اصلی داستان است. سراسر کتاب «دمیان» مملو از تمثیل‌های پر معناست. دو قهرمان داستان، اميل سينکلر و دمیان، هر چند در سرنوشت مشترک و اسرارآمیزی که دارند مکمل وجود یکدیگرند، اما در واقع دو بخش از یک شخصیت واحد هستند که نماد دوگانگی درونی انسان و مبارزه بین نیروهای خیر و شر در درون اوست.  هسه در این اثر به ترسیم سفر معنوی انسان از کودکی پرشور تا جوانی ایدئولوژی‌زده می‌پردازد. او با استفاده از نمادها و تمثیل‌های عرفانی، مسیر تکامل روحی و معنوی انسان را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که چگونه انسان می‌تواند با شناخت خویشتن و درک دوگانگی درونی خود، به وحدت و آرامش درونی دست یابد. در مجموع، «دمیان» اثری ماندگار و تاثیرگذار است که با زبانی شاعرانه و نمادین، مسائل وجودی انسان را مطرح می‌کند و به دنبال پاسخ به سوالات بنیادین زندگی استکتاب «دمیان» یکی از مشهورترین آثار «هرمان هسه» در سال ۱۹۱۹ منتشر شده است و به موضوعاتی از جمله فردیت، کشف خود و بیداری معنوی می‌پردازد. داستان این رمان توسط شخصیت اصلی آن که «امیل سینکلر» نام دارد روایت می‌شود. امیل با ماکس دمیان، همکلاسی متفاوت خود آشنا می‌شود و دوست جدیدش او را به دنیایی پر از ایده‌های فلسفی می‌برد. هر چه شخصیت اصلی رمان، تحت تأثیر دیدگاه‌های دمیان قرار می‌گیرد، او بیشتر به سمت کشف خود و شورش علیه سنت‌های جامعه سوق داده می‌شود. اگر به دنبال یک رمان عمیق و معنوی هستید که مطالعه‌ی آن منجر به تأمل و اندیشیدن در مسائل فلسفی و انسانی شود، کتاب «دمیان» انتخاب بسیار مناسبی برایتان به شمار می‌آید. در کتاب «دمیان» اثر هرمان هسه، تفکرات نیچه و آموزه‌های یونگ به وضوح قابل مشاهده است.