سرزمین تاریک جلد 15، نارگا، هیولای دریایی

کافکا را شايد تاکنون هيچ‌کس به گستردگي آدورنو تفسير نکرده باشد. فارغ از آن‌که تا چه اندازه با گفته‌هاي او درباره‌ نويسنده‌ نامور آلماني‌زبان موافق باشيم، وسعت پهنه‌اي که وي در آن، معنا و تا حدودي صورت آثار کافکا را شرح مي‌دهد، تحسينن‌برانگيز است. تصويري که "يادداشت‌هايي درباره‌‌ي کافکا" در مجموع از خالق محاکمه و قصر مي‌سازد، متشکّل است از قطعاتي پرشمار که هر يک وجهي از هنر و انديشه‌ي‌ وي را بازتاب مي‌دهد و او را با شخصيت يا مکتبي مرتبط مي‌کند. مشکل بتوان خواننده‌‌ي صاحب‌نظري جست که براي همه‌‌ي اين قطعات اصالت قائل باشد، امّا کثرت آن‌ها يحتمل نزد هيچ‌يک از شارحان و مفسّران کافکا يافت نشود. همين نکته از اسباب شهرت و اهمّيت کم‌نظير متن حاضر در تاريخ نقد کافکاست.