شبانه ها در غياب احمد شاملو

در بخشی از کتاب عشق غریبه‌ها می‌خوانیم:

آموختن زبان ضروریْ و بنیادِ تمام آموزش‌هاست. این دو مسلمان که علاوه‌بر فارسیِ مادری، زبان فاضلانه‌ی عربی را نیز آموخته بودند، این را خوب می‌دانستند. آن‌ها از ایران سرمشق مهمی آورده بودند: اهمیت تسلط به زبان مادری در کنار یک زبان کلاسیک. از روی همین سر‌مشق بود که آن‌ها یازده‌ ماه در کرویدن هم انگلیسی بخوانند هم لاتین. تلاش‌های متناظر دانشوران آکسفورد، و چنان که بعد خواهیم دید، دانشوران کمبریج برای فراگیری عربی و تا حد کم‌تری فارسی، حاکی از دوسویگی روند آموزش در این دانشگاه بود. از دورانی که همه‌ی کلاس‌های دانشگاه به لاتین بودند مدت‌ها گذشته بود اما آکسفوردی که میرزا صالح و میرزا جعفر در پی ورود به آن بودند، همچنان بر زبان‌های خارجی به‌ویژه زبان‌های «کلاسیکِ» کم‌وبیش مُرده تأکید بسیار داشت. در خاطرات روزانه‌ی میرزا صالح، تلاش‌های او را برای واداشتن خودش به آموختن لاتین علاوه‌بر انگلیسی و فرانسوی می‌بینیم. دانستن چند زبان، به عنوان پیش‌نیاز، برای کسی با سوابق او چندان غیرعادی نمی‌نمود؛ از جوانانی همچون او، که دست سرنوشتْ به کار دیوانی در دربار گماشته بود، انتظار می‌رفت به حد اعلا فارسی و عربیِ ادبی را بیاموزند. محل کارش هم تبریز در غرب ایران بود، پس چه‌بسا ترکی هم می‌دانست. می‌دانیم که او با زبان اردوی «هندوستانی» هم، شاید به واسطه‌ی حضور تجار هندی در زادگاهش شیراز، آشنایی داشت. این زبان‌ها بزرگ‌ترین سرمایه‌های او و میرزا جعفر، و برگ‌های برنده‌ی آنان بودند.

معرفی کتاب درک و دریافت موسیقی

راجر کیمی ین یکی از برجسته‌ترین استادان موسیقی در زمانه‌ی ماست. کتاب درک و دریافت موسیقی او که امروزه به متنی کلاسیک در حوزه‌ی آموزش موسیقی بدل شده، حاوی اطلاعاتی پایه‌ای در باب تاریخ و اصول هنر موسیقی است. با مطالعه‌ی این اثر، در یک کلام، می‌آموزیم که مخاطبی خوب برای آثار بزرگ موسیقایی باشیم.

درباره کتاب درک و دریافت موسیقی

فرانتس کافکا، نویسنده‌ی بزرگ آلمانی‌زبان، جمله‌ای با این مضمون دارد: «من از موسیقی بیش از هر چیز دیگر در این دنیا می‌هراسم. چرا که هرگز نمی‌دانم موسیقی احساسات مرا به کجاها هدایت می‌کند.» بینش عمیق نهفته در این جمله را، بیش‌وکم تمام مخاطبین عام موسیقی درمی‌یابند. کافکا ویژگی‌ای را به موسیقی نسبت داده که به زعم بسیاری، بنیادی‌ترین خصیصه‌ی این هنرِ شگرف و عمیق به شمار می‌رود. در توضیح این ویژگی، می‌توانیم بگوییم که موسیقی، بهتر و بیشتر از تمام دیگر مدیوم‌های هنری، رابطه‌ای مستقیم با عمیق‌ترین لایه‌های احساسات و عواطف ما برقرار می‌کند. این امر از این روست که موسیقی، فرمِ محض است، و علی‌الاصولْ خالی از محتوای فکری و مفهومی. برای روشن‌تر شدن مطلب، بیایید موسیقی را با ادبیات مقایسه کنیم. ابزار اصلی ادبیات زبان است. چنان‌که می‌دانیم، زبان خاصیتی ارجاعی دارد؛ بدین معنا که نشانگان زبانی، یعنی واژگان، به اموری بیرون از خود -به مفاهیم ذهن و به اشیاء جهان خارج- ارجاع می‌دهند. از این رو، ادبیات ذاتاً خصلتی تأملی دارد، زیرا زبان که ابزار اصلی آن به شمار می‌رود، ذاتاً ما را به تأمل در باب جهان فرا می‌خواند. البته این بدین معنا نیست که ادبیات با احساسات ما سروکار ندارد. اما پرواضح است که ادبیات، احساسات را به طور ثانویه و از طریق تأملاتی که برمی‌انگیزد، متأثر می‌سازد. در مقابل، موسیقی را داریم، که نشانگان و ابزار اصلی آن، یعنی آواها (به زبان تخصصی: نت‌ها)، به هیچ موضوع بیرونی‌ای ارجاع نمی‌دهند. بلکه درخودکامل و قائم‌به‌ذات‌اند. و از آن‌جا که نشانگان موسیقایی، مستقیماً با حواس ما سروکار دارند، می‌توانیم مدعی شویم که موسیقی به طور بی‌واسطه احساسات ما را متأثر می‌سازد. از همین روست که بسیاری از زیبایی‌شناسان و نظریه‌پردازان هنری، قائل به این فرض بوده‌اند که کمال هر هنری، در نزدیکیِ آن به موسیقی نهفته است. حالا با این توضیحات، بهتر معنای گفته‌ی کافکا، و این ادعای او را که موسیقی احساسات ما را به مرزهای ناشناخته نزدیک می‌کند، درمی‌یابیم. هدف از طرح این مقدمه‌ی نه چندان مفصل، معرفی کتاب درک و دریافت موسیقی (Music: An Appreciation)، اثر درخشان راجر کیمی ین بوده است. این اثر به ما یاد می‌دهد که به شنوندگانی قابل و حرفه‌ای برای آثار بزرگ هنر موسیقی بدل شویم و سلیقه و شمّ موسیقایی خود را ارتقا دهیم. کتاب درک و دریافت موسیقی از بسیاری جهات اثری غیرتخصصی و مقدماتی به شمار می‌رود؛ متنی که هدف اصلی از نگارش آن، آشنا ساختن مخاطب عام با اصولِ زیبایی‌شناختیِ موسیقی بوده است. با این حال، وسعت دانش نویسنده‌ی کتاب، شیوه‌ی نگارش جذاب و ترغیب‌کننده‌ی او، و البته، وسعت و گستره‌ی دید وی در طرح موضوعات مربوط به موسیقی، سبب شده که کتاب درک و دریافت موسیقی نظر مثبت بسیاری از صاحب‌نظران و متخصصان حوزه‌ی موسیقی را نیز به خود جلب کند، و برای این گروه هم خواندنی و آموزنده به شمار رود. از کتاب درک و دریافت موسیقی هر آنچه را که می‌بایست درباره‌ی هنر موسیقی بدانید، خواهید آموخت؛ از تاریخچه‌ی این هنرِ محبوب و پرطرفدار گرفته، تا ساختار زیبایی‌شناسانه‌ی حاکم بر موسیقی، و معنای دقیق اصطلاحات تخصصیِ رایج در دنیای موسیقی. اینجا لازم است اشاره کنیم که بخش مفصل و جذابی از این کتاب، به مرور زندگی و کارنامه‌ی هنریِ برخی از برجسته‌ترین موسیقی‌دانان و آهنگسازان تاریخ، اختصاص یافته است. کتاب درک و دریافت موسیقی توسط حسین یاسینی به زبان فارسی ترجمه شده و از سوی نشر چشمه در اختیار مخاطبین علاقه‌مند قرار گرفته است.

در نکوداشت کتاب درک و دریافت موسیقی

• کتاب درک و دریافت موسیقی، امروزه به یکی از متون کلاسیک در زمینه‌ی آموزش موسیقی بدل شده است. در این اثر بی‌نظیر، دوره‌های زمانی متناوب در تاریخ موسیقی، و شرح حال آهنگسازان بزرگ، با دقتی خارق‌العاده مورد بحث قرار گرفته است. (آمازون)