شخصیت باستان … هوپاتیا

کتاب تکرار (جستاری در روانشناسی تجربی) نوشته سورن کیرکگور با ترجمه صالح نجفی, توسط انتشارات مرکز با موضوع فلسفه، فلسفه غرب، اگزیستانسیالیسم به چاپ رسیده است. تکرار کتابی است کـه کیرکگور در سال 1843 و با نام مستعار کنستانتین کنستانتیوس چاپ کرد. کنستانتین به تحقیق در این باره می‌پردازد که آیا تکرار ممکن است یا نه و کتاب شامل تمام آزمون‌هایی می‌شود که او بدان‌ها دست می‌زند تا این معنی برای او روشن شود. آزمایش‌های او در ضمن به بیماری بی‌نام پیوند می‌خورد که تحت عنوان «مرد جوان» بدو اشاره می‌شود. مرد جوان از دختر محبوبش درخواست ازدواج کرده است اما یکباره احساس می‌کند باید نامزدی را بهم بزند چرا که نظرش عوض شده است. تضاد و تعارضی هست میان دو شکل از صادق بودن: وفادار بودن به نامزدش و صادق بودن در مورد احساس‌های جدیدش. از قضا این وضعیت به روشنی آینه‌ای است در برابر تجربة شخصی کیرکگور و رابطه‌اش با رگینه اولسن. همین شباهت وضعیت مرد جوان به وضعیت خود کیرکگور است که نشان می‌دهد کنستانتیوس و مرد جوان به احتمال زیاد دو شخص جدا نیستند و ما با نوعی تحلیل حیات باطن روبه‌روییم که در آن، یک فرد هم‌زمان نقش بیمار و روانکاو را بازی می‌کند. تکرار از مرد جوانی حرف می‌زند که می‌خواهد از مرحلة زیباشناختی به مرحلة دینی برسد، اما در این کار شکست می‌خورد و صرفاً خودِ قدیمی‌اش را از نو می‌آغازد، برخلاف ایوب در کتاب مقدس که سرآخر توانست به تکرار حقیقی نایل شود و هر آنچه را از دست داده بود از نو به چنگ آورد.

موضوع اين کتاب، احترام و آبروست: مفهومي در بادي امر بسيار عيني و به ظاهر روشن که به‌نظر مي‌رسد در زير مجموعه‌ي اخلاق همگاني، اصول زندگي و رفتارشناسي فردي و اجتماعي جاي مي‌گيرد، تا ذيل يکي از مقولات فلسفي. اما چون نيک بنگريم، در مي‌يابيم که تعريف دقيق آن نه تنها به آن سادگي که مي‌پنداريم نيست، بلکه هم مسئله‌آفرين است و هم شناخت دقيق مرز آن با مفاهيم مشابه يا حتي مترادف خود آن مفهوم، در يک زبان و فرهنگ چه مايه دشوار است. آبرو يا احترام مفهومي بسيار گسترده است و در پيوند با سنت‌هاي جامعه، و تعامل فرد با خود و ديگري و جامعه، در نهايت، با جوامع و ملل ديگر، معنا مي‌يابد. اين مفهوم در زبان فارسي هم مانند زبان آلماني مترادفات زيادي- شايد حتي بيشتر از زبان آلماني- دارد، از قبيل پاس، حرمت، اعتبار، اکرام، بزرگداشت، تکريم، اعزاز، ارج، ملاحظه و...