شصت سال صبوری و شکوری جلد 5 -دفتر سوم

معرفی کتاب محاکمه محاکمه گران نشر اسناد تاریخی هر کشوری وظیفه کسانی است که به گذشته و آینده کشور خود دلبستگی دارند، زیرا برای شناخت تاریخ هر کشوری نیاز به اسناد موثقی است که از سر گذشت هر ملتی به جای می ماند. تا اسناد هر دوره ای بررسی و تجزیه و تحلیل دقیق نشود، نمی توان به سیر حوادث جامعه وقوف کامل یافت. آنچه در این کتاب از نظر می گذرد اسناد محاکمه ای است که به منظور محاکمه دست اندرکاران قتل سید حسن مدرس، فرخی یزدی، تقی ارانی و سردار اسعد بختیاری تشکیل شد و این خود برگی چند از تاریخ بیست ساله سلطنت رضاخان و اوایل سلطنت فرزند اوست. آنچه در کتاب محاکمه محاکمه گران از نظر می گذرد تدوین اسناد محاکمه ای است که به منظور محاکمۀ دست اندرکاران قتل بسیاری از رجال و آزادی خواهان دورۀ بیست ساله تشکیل شد و این خود برگی چند از تاریخ بیست سالۀ سلطنت رضاخان و اوایل سلطنت فرزند اوست که برای شناخت گوشه ای از تاریخ ایران آن روزگار درخور توجه است. با اینکه قریب به پنجاه سال از انتشار پراکندۀ این اسناد می گذرد، هنوز برای شناخت این واقعه تلاش مجدانه ای نشده است. تدوین و انتشار این کتاب وظیفۀ گذشتگان ما بود که به زمان حدوث این اسناد نزدیک تر بوده اند، چراکه بسیاری از گذشتگان ما که خود در زمینه های تاریخی ایران قلم زنی می کرده اند، قدر مسلم به افرادی دسترسی داشته اند که در جریان موضوع این کتاب دخیل بوده اند، و نیز به اسنادی که دور نیست براثر گذشت پنجاه سال بسیاری از آنها از میان رفته باشد و امروز اثری از آنها در دست نباشد. این نکته روشن است که اگر ما امروز دست به تدوین و نشر این اسناد نمی زدیم، مسلم آیندگان به این مهم می پرداختند و دور نبود برخی از اطلاعاتی که ما در این زمینه به دست آورده ایم، آیندگان از دستیابی به آنها محروم بمانند، همان گونه که ما امروز از تدوین بسیاری از مطالب که در این زمینه به قلم آمده، اطلاعی نداریم و کسانی را که خود مستقیم در خلق این اطلاعات تاریخی نقشی داشته اند، نمی شناسیم. باوجود اینکه هنوز افرادی هستند که در این زمینه اطلاعات جامعی دارند، اما همۀ آنها بنا به جهاتی نه حوصلۀ پذیرش کسی را دارند و نه خود حاضرند دست به تدوین و انتشار این گونه اسناد بزنند.

کتاب « ایران در آتش» "از حملۀ بلشویک ها به انزلی تا عهدنامه ۱۹۲۱ ایران و شوروی" نوشته کاوه بیات توسط انتشارات شیرازه منتشر شده است.با توفیق بلشویک‌ها در سرکوب نیروهای مخالف و تثبیت نظام برآمده از کودتای اکتبر ۱۹۱۷ پس از چندسال جنگ‌های داخلی ایران بار دیگر با روسیه همسایه شد و درگیر تبعات ناشی از خوی و خصلت مداخله جویانه‌اش که این بار تحت عنوان صدور انقلاب و پیاده کردن نیروهای نظامی در انزلی در بهار ۱۲۹۹ صورت گرفت. اسناد و گزارش‌های گردآمده در این مجموعه علاوه بر ترسیم شمایی از تحولات این حوزه در خلال حضور بلشویک‌ها از تلاش‌های دیپلماتیک ایران برای متقاعد کردن بلشویک‌ها به احضار قوای‌شان از گیلان که در نهایت به صورت امضاء قرارداد مودت ۱۹۲۱ ایران و شوروی صورتی نهایی به خود گرفت، تصویر جامعی به دست می‌دهد.