طرحهای اسلامی

انسان و سمبول‌هایش، کتابی‌ است ساختارشکن که روان ِ آدمی و سمبول‌های عمیقِ جاگرفته در زوایای ِ آن را می‌کاوَد، نشانه‌هایی که جهانِ بیرونی را شکل و فُرم می‌بخشند. کارل یونگ، روانپزشک برجسته و پدرِ روانشناسیِ تحلیلی، نویسنده‌ی این کتاب است. او به ژرفای ِ ناخودآگاه ِ جمعی و کهن‌الگوهای جای‌گرفته در آن می‌نگرد، که افکار و عواطف و رفتارهای انسان را متأثر می‌سازند و اهمیتِ این نمادها را در زیست و زندگیِ جمعی ما در همه‌ی ادوار به بحث و فحص می‌گذارد. این کتاب به تاریخِ  ۱۹۶۱   نوشته شده، یعنی درست پیش از مرگِ یونگ، واپسینِ سالِ عمرش که تماماً وقفِ نوشتنِ این کتاب شد و تنها ۱۰ روز پیش از آنکه بیمار شود به پایانَش رسانْد. علی‌رغمِ اینکه همکاران ِ یونگ، او را به ترویجِ مفاهیمِ این کتاب ترغیب کردند، تمایلی به نشر و توسعه‌ی آن از خود نشان نداد. این کتاب رابطه‌ی انسان و ناخودآگاهش را بررسی می‌کند و بر اهمیتِ رویاها در زندگیِ فرد تأکید می‌ورزد؛ یونگ ایده‌های کلیدی و مهمی همچون نماد و رویا و کهن‌الگوهای برآمده از ناخودآگاه را به مخاطب معرفی می‌کند و زبانِ ناخودآگاهِ انسان را نماد و سمبول می‌داند که به واسطه‌ی رویا بر او ظهور می‌کنند. نماد یا سمبول‌های روان، ابژه‌های شناخته‌شده‌ی جهانِ واقعیتند که به چیزی ناشناخته و دور از ذهن اشاره دارند. و رویا ابزاری ا‌ست برای ابراز ِ ناخودآگاه که به سادگی خود را به انسان نشان نمی‌دهد. این کتاب پنج بخش دارد و یونگ هر بخش از آن را بر مبنای روانشناسیِ تحلیلی و توصیف و تفسیرِ ناخودآگاه از این منظر، نوشته ‌است. بخش نخست، پیش‌زمینه‌ی لازم برای طرحِ مفهومِ ناخودآگاه است و از مفاهیم کلی سخن می‌گوید. او در این بخش ناخودآگاه را ساحتی از روان معرفی می‌کند که با رساندنِ مفاهیمِ حیاتی، انسان را به سمت و سوی تعادل پیش می‌رانَد. موضوعِ بخشِ دوم، انسان ِ امروزی و اسطوره‌هاست که در ژرف‌ترین ساحتِ روان ِ انسان ریشه‌ دارند. سومین بخش به مفهومِ فردانیت یا individuation می‌پردازد، که به مثابه‌ی هم‌زیستیِ مسالمت‌آمیز خودآگاه و ناخودآگاه انسان و کانونِ اندیشه‌های فلسفیِ یونگ است. در بخش چهارم نمادهای مختلفی که پیش‌تر معرفی شده‌اند در هنرهای بصری و تجسمی به منزله‌ی بافت و زمینه‌ی نمایشِ آنها مطرح می‌شوند و درنهایت آخرین بخش از این کتاب، مفاهیمِ کلیدیِ بخش‌های پیش‌تر به شکلی عملی و نمونه‌وار در تجزیه و تحلیلِ بیمارانِ روان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نظر یونگ یگانه ماجراجوییِ انسانِ وامانده‌ی عصر مدرن، کنکاش و تفحص در ناخودآگاهِ خویش است تا به هارمونی و هماهنگی متناسبی با خودآگاه و خویشتنِ خود دست یابد.