عروس‌ فریبکار

کتاب من و محمد فری از هفت داستان کوتاه تشکیل شده است. داستان‌هایی با پس زمینه اجتماعی که زندگی مردم را در برگرفته است: شاید دم دمای غروب بود، یا صبح زود، یا بعد از ظهری ابری. چه فرقی می‌کند؟ همین را بگویم که هوا برای نفس کشیدن بسیار سنگین بود. کف پیاده رو سنگفرش بود با ابعادی بزرگ تر از حد معمول و خیس. این‌ها را که می‌گویم مطمئن نیستم. همچنان که از دیدن پیرمردی که غریبانه سرش را به دیوار تکیه داده بود تعجب نکردم. اما چند قدم که دور شدم ناگهان چیزی در وجودم جوشید: پدر- پدرم! بازگشتم. پدر در عالم غمگنانه خودش بود. گویی از مسیری طولانی آمده باشد و اکنون خرد و خسته این جا نشسته باشد. به گونه‌ای روبرویش ایستادم که مجبور باشد نگاهم کند. و کرد. ناگهان آغوش باز کرد و ... . «امین فقیری» شیرازی است. متولد ٣٠ آذر ١٣٢٣. دبیر بازنشسته، اولین کتاب او «دهکده پر ملال» است و کارنامه پر باری در نوشتن دارد. من و محمد فری تجربه‌ای نو است در زمانه‌ای نو! «از این جا که می‌گذشتیم» ، «من و محمد فری» ، «در شهری کوچک» و چند داستان کوتاه دیگر کتاب حاضر را شکل داده‌اند.

کتاب‌های «از خشم و هیاهو» و «سمفونی مردگان» از جمله رمان‌هایی هستند که در ادبیات ایران و جهان بسیار ستوده شده‌اند. هر دو رمان ذهن و زمان جامعه خویش را به تصویر می‌کشند و به چرایی‌های بسیار راه می‌برند. این کتاب تأملی است بر زمان و ذهن در این دو اثر، نویسندۀ گزاره‌های جامعه‌شناختی هر دو اثر را می‌کاود و با رمزگشایی از استعاره‌ها و مجازها، مخاطبان را به تأملی دیگر و به بازخوانی هر دو رمان دعوت می‌کند. سال ١٨٨٩ در تاریخ فلسفه، سال تعیین‌کننده‌ای است. در این سال «برگسون» نخستین اثر خود را با عنوان داده‌های بی‌واسطۀ وجدان منتشر ساخت که رسالۀ دکترای او بود. در این اثر برای نخستین بار، برداشتی تازه از مقولۀ زمان مطرح شد. برگسون به دو گونۀ زمان باور داشت. نخست زمان دروغین، ریاضی، مکانیکی یا بدل زمان که وی آن را زمان تقویمی می‌نامید، زمانی که ساعت آن را نشان می‌دهد. و زمان ارزشی و کیفی که او آن را زمان حقیقی می‌خواند و به باورش همان حرکت عقربه‌های ذهن آدمی است. نخستین زمان، امری بیرونی است و تقویم، حرکت زمین، سیارات و اجرام آسمانی آن را تعیین می‌کند و دومین زمان، روندی درونی، ذهنی و روانی است. وقتی می‌اندیشیم، برگذشته‌ای حسرت می‌خوریم، به کشف و شهودی می‌رسیم، به ارزیابی پندار، گفتار و کردار خود در آیینۀ جان می‌پردازیم، با زمان حقیقی سروکار داریم و چون اجازه می‌دهیم زمان بیرونی و تقویمی بر ما عارض شود بی‌آن‌که مجالی برای درنگ فلسفی، چالش جسم با جان، رویارویی درون با بیرون و مواجهۀ زمان کمی و کیفی داشته باشیم، بی‌گمان، معروض زمان تقویمی شده‌ایم. کتاب «از خشم و هیاهو تا سمفونی مردگان» سعی در مقایسه و تطبیق این زمان‌ها دارد.

نویسنده در این کتاب داستان تکان‌دهندۀ زندگی پدرش را بیان می‌کند و به نحوی از او به مثابۀ انسانی سخن می‌گوید که نیروی زندگی و هوشیاری‌اش را به واسطۀ ابتلا به بیماری آلزایمر از دست نداده است. «گایگر» همراه با نقل داستان این زندگی پر فراز و نشیب، دوران کودکی خود را از نو کشف می‌کند. بار دیگر رابطه‌اش با پدرش دوستانه می‌شود. می‌کوشد جملات خاص او را درک کند و متوجه می‌شود پدرش هنوز صفات چندی را داراست: گیرایی، اعتماد به نفس، شوخ‌طبعی، آن هم با وجود درگیری با فقدانی جبران‌ناپذیر. کتاب پادشاهی پیر در تبعید کتابی است روشن، زنده و گاه به گاه هم خنده آور: «وقتی شش سالم بود پدربزرگ دیگر مرا نمی‌شناخت. خانۀ او پایین خانۀ ما بود. گاهی وقتی من برای رفتن به مدرسه از باغ میوۀ او میان‌بر می‌زدم، پشت سرم چوب پرتاب می‌کرد که به چه اجازه‌ای از باغ من رد می‌شوی. گاهی هم برعکس، از دیدنم خوشحال می‌شد، به طرفم می‌آمد. پدربزرگ درگذشت و من این ماجراها را فراموش کردم تا این‌که بیماری پدرم آغاز شد.» «آرنو گایگر» متولد سال ١٩٦٨ در حال حاضر در وین زندگی می‌کند. تا به حال جوایز بسیاری به او تعلق گرفته است. از جمله جایزه کتاب سال در آلمان.

« شریدر » یکی از چهره‌های اصلی سینمای دهه ٧٠ آمریکاست . او در مقام منتقد فیلم یکی از مهم‌ترین کتاب‌های نظری سینمای این دهه را تحت عنوان « سبک استعلایی در سینما » و در مقام فیلمنامه‌نویس ، مهم‌ترین و دوران‌سازترین فیلم این دهه را با نام « راننده تاکسی » نوشته است . او در عین حال با کارگردان‌های مهم این دهه همچون اسپیلبرگ ، دی‌پالما و پولاک همکاری داشته است . ماهیت تحلیلی و تفصیلی این کتاب به گونه‌ای است که هم پس زمینه تربیتی و دینی شریدر را وا می‌کاود و هم درس‌هایی است در باب فیلمنامه‌نویسی از زبان یکی از خلاق‌ترین فیلمنامه‌نویسان همه دوران‌ها و هم تحلیلی همه‌جانبه و هوشمندانه است از نسل فیلمسازان دهه ٧٠ و اینکه نشان می‌دهد کارگردانی با دغدغه‌ها و تربیت دینی چگونه مضامین الهیاتی را در فیلم‌هایش بسط می‌دهد . این جنبه آخر ، دست کم می‌تواند ماهیت پدیده‌ای به نام سینمای دینی و البته خلف آن سینمای معناگر را در ایران مسئله‌زا کند . در پایان این کتاب گزیده‌ای از نقدها و نوشته‌های شریدر در دوره نقدنویسی آورده شده است .