ماجراهای علمی 6 … شکسپیر

معرفی کتاب تاریخ تاجیکان با مهر کاملا سری در خلال تلاش های روسیه ی شوروی برای ایجاد مجموعه ای از دولت- ملت های جدید در حوزیه تحت تصرف مسکو در ماوراء النهر در سال های نخست و میانه ی ده ی 1920، ساختار اداری و از آن مهم تر سامان هویتی آن سرزمین به کلی دگرگون شد؛ یکی از اهداف این دست کاری، فراهم آوردن زمینه ی تضعیف هویت ایرانی ماوراء النهر بود. چگونگی شکل گیری تاجیکستان یا به عبارت دقیق تر فروکاستن یک بخش مهم از جهان ایرانی و فارسی زبان آن حدود با حذف مراکزی چون سمرقند و بخارا به یک حوزه ی دورافتاده ی کوهستانی، یکی از نمونه های مهم این تغییر و تبدیل است که در این بررسی به گوشه هایی از آن پرداخته شده است.

“سماع جان” اثری است به قلم “جلیل مسعودی فرد” که در آن به “تبیین و تحلیل داستان های مثنوی” می‌پردازد. مثنوی حکایت انسانی است که از یار و دیار خود دور افتاده و از ماوای ازلی خود به زمین تبعید شده است. انسانی که در اینجا در عذاب غربت گیر افتاده و آرزوی بازگشت به وطن اصلی‌اش، با ارزش‌ترین انگیزه و دارایی اوست. عشقی که با خود به یادگار دارد، زندگانی‌اش را گرمی می‌بخشد و به او امید وصال و بازگشت به نیستان را هدیه می‌کند. هجده سطر اول مثنوی که به «نی نامه» معروف است و سرآغاز مثنوی یا خلاصه‌ای از آرای مولانا است، روایت آدمی را به تصویر می‌کشد که تنهاست و رنج غربت، او را به ناله و زاری انداخته است. آنچه نی از آن حکایت و شکایت کرده، شکایت از همان جدایی و دور افتادن است. دوری از آرامشی بهشتی، وصال یار و گیر افتادن در تله‌ی درد و رنج‌های دنیای مادی. مولانا نمی‌تواند آنطور که می‌خواهد، بیان کند که این داستان چقدر دشوار، اندوه‌برانگیز و غیرقابل‌توصیف است. تنها انسان‌هایی که این حس را درک کرده‌اند و سینه‌شان در غم فراق سوخته و آرزوی در هم آمیختن تمام وجودشان را دریده است، می‌توانند این رنج مشترک را درک کنند، همنشین انسان باشند و با همدلی خود، این داغ را کمی خنک کنند و سایه‌ای هرچند کوتاه را فراهم کنند. نی در این اشعار که از غم غربت می‌نالد، نشان از مردی غریب و پاکدامن و عابد است که با پاکی درونی و صیقل دادن جسم و روان از هر گونه پیوند و وابستگی رها شده و آماده است تا با دم عشق الهی نواخته شود. تمام مثنوی را می‌شود شرح این داستان دانست و “جلیل مسعودی فرد” در “سماع جان”، یک به یک “تبیین و تحلیل داستان های مثنوی” را به خواننده‌ی مشتاق، ارائه می‌کند.