مایا،یا، قصه آپارتمانی در خیابان کریمخان

چند دقیقه‌ پیش‌، همان‌ صدای‌ همیشگی‌. هر بار با شنیدن‌ آن‌ صدا، قلبم‌ فرو می‌ریزد، درست‌ مثل‌ شبی‌ که‌ از جزیره‌ برگشته‌ بودیم‌ و من‌ داشتم‌ از ترس‌ می‌مردم‌ که‌ مبادا متوجه‌ شوند که‌ ماتئو، جلوی‌ در ساختمان‌، در انتظار من‌ است‌. با این‌ حال‌ وقتی‌ تاکسی‌ حرکت‌ کرد، هراسان‌ شده‌ بودم‌. همان‌طور که‌ ماتئو رفته‌رفته‌ از من‌ دور می‌شد، من‌ نیز حس‌ می‌کردم‌ که‌ در صحبت‌ کردن‌ با گولیلمو نباید شتابی‌ نشان‌ دهم‌ (و با وجود این‌که‌ داشتم‌ از آنچه‌ تو آن‌ را «تقصیر من‌» می‌نامی‌، رنج‌ می‌بردم‌) حس‌ می‌کردم‌ که‌ بار دیگر آن‌ عذاب‌ وجدان‌ نامعلوم‌ و همیشگی‌ دارد در قلبم‌ جای‌ می‌گیرد... ... من‌ داشتم‌ فکر می‌کردم‌ که‌ دیگر هرگز سعادتمند نخواهم‌ شد. و یک‌ روز، مرگ‌ من‌ نیز فرا خواهد رسید. به‌ نظرم‌ سانتا ترزا هم‌ همین‌ را می‌گفته‌ است‌: تا دو ساعت‌ دیگر، نه‌؟ بگذریم‌. به‌ هر حال‌ ماجرای‌ ما دارد به‌ انتها می‌رسد. ماتئو اغلب‌، با نگرانی‌ خاطر به‌ من‌ خیره‌ می‌ماند. دستش‌ را به‌ پیشانی‌ من‌ می‌کشد و زمزمه‌کنان‌ می‌گوید: «حتی‌ عشق‌ من‌ نیز موفق‌ نخواهد شد از تو دفاع‌ بکند، نه‌، هیچ‌ کس‌ قادر نیست‌ که‌ آن‌ لحظه‌، لحظه‌ مرگ‌ را به‌ عقب‌ بیندازد.» ...

کتاب‌های «از خشم و هیاهو» و «سمفونی مردگان» از جمله رمان‌هایی هستند که در ادبیات ایران و جهان بسیار ستوده شده‌اند. هر دو رمان ذهن و زمان جامعه خویش را به تصویر می‌کشند و به چرایی‌های بسیار راه می‌برند. این کتاب تأملی است بر زمان و ذهن در این دو اثر، نویسندۀ گزاره‌های جامعه‌شناختی هر دو اثر را می‌کاود و با رمزگشایی از استعاره‌ها و مجازها، مخاطبان را به تأملی دیگر و به بازخوانی هر دو رمان دعوت می‌کند. سال ١٨٨٩ در تاریخ فلسفه، سال تعیین‌کننده‌ای است. در این سال «برگسون» نخستین اثر خود را با عنوان داده‌های بی‌واسطۀ وجدان منتشر ساخت که رسالۀ دکترای او بود. در این اثر برای نخستین بار، برداشتی تازه از مقولۀ زمان مطرح شد. برگسون به دو گونۀ زمان باور داشت. نخست زمان دروغین، ریاضی، مکانیکی یا بدل زمان که وی آن را زمان تقویمی می‌نامید، زمانی که ساعت آن را نشان می‌دهد. و زمان ارزشی و کیفی که او آن را زمان حقیقی می‌خواند و به باورش همان حرکت عقربه‌های ذهن آدمی است. نخستین زمان، امری بیرونی است و تقویم، حرکت زمین، سیارات و اجرام آسمانی آن را تعیین می‌کند و دومین زمان، روندی درونی، ذهنی و روانی است. وقتی می‌اندیشیم، برگذشته‌ای حسرت می‌خوریم، به کشف و شهودی می‌رسیم، به ارزیابی پندار، گفتار و کردار خود در آیینۀ جان می‌پردازیم، با زمان حقیقی سروکار داریم و چون اجازه می‌دهیم زمان بیرونی و تقویمی بر ما عارض شود بی‌آن‌که مجالی برای درنگ فلسفی، چالش جسم با جان، رویارویی درون با بیرون و مواجهۀ زمان کمی و کیفی داشته باشیم، بی‌گمان، معروض زمان تقویمی شده‌ایم. کتاب «از خشم و هیاهو تا سمفونی مردگان» سعی در مقایسه و تطبیق این زمان‌ها دارد.

«شبانه‌های پدرم» رمانی است ایستاده در میانجای رمان‌های جدی و پرطرفدار. زبان در اثر ریزبافتی زیبا از واژگان است که طرفداران رمان‌های جدی را به خود جذب می‌کند و روایت، دوستداران رمان‌های پر طرفدار را. زبان اثر، زبانی است خاص که نویسنده در طول سال‌ها نوشتن به آن رسیده، بی‌تصنع، زیبا، جاندار، فخیم و شاعرانه که گاه خواننده فکر می‌کند، نکند داستان در اصل به قصد جلوۀ زبان نوشته شده باشد و روایت عرضه می‌شود تا عرصه‌ای بگشاید بر دلبری زبان! با این وجود روایت نیز آنجا که از عشق می‌گوید در ادبیات ما تازگی دارد که نداشته‌ایم یا کم داشته‌ایم در رمان‌هایمان چنین عشقی را آن هم پیرانه سر . زندگی عشق با یک نگاه، در واپسین روزهای قجری تا مانایی واقع‌گرایانه‌اش در دوران ما خوش به کاغذ نشسته آن هم زمانی که پیرانگی جوهر عشق را تراش و جلا می‌دهد. این سیال در شیشۀ عمر آدمی چهل سالی می‌ماند تا صافی شود. سفر، سفر عشق است از مجاز تا حقیقتی آن هم نه افلاطونی که حقیقتی به واقعیت قابل لمس. جمشید طاهری نویسنده‌ای است که پیش‌تر بیش از ١٠ رمان نگاشته، رمان‌هایی که از سال ٧٥ به چاپ‌های متعدد رسیده‌اند اما خودش به رضایت نرسیده است.

رمان‌ مرد خسته‌ به‌ فسادهای‌ مالی‌ و مشکلات‌ اقتصادی‌ کشورهای‌ جهان‌ سوم‌ می‌پردازد. رویدادهای‌ این‌ داستان‌ در مراکش‌ رخ‌ می‌دهد. نویسنده‌ این‌ رمان‌ ــ طاهربن‌ جلون‌ ــ در سال‌ ١٩٢٤ به‌ دنیا آمد. او مقالات‌، رمان‌ها، داستان‌ها، مجموعه‌های‌ شعر و نمایشنامه‌های‌ بسیاری‌ به‌ رشته‌ تحریر درآورده‌ است‌. او در سال‌ ١٩٨٧ موفق‌ به‌ دریافت‌ جایزه‌ «گنکور» برای‌ رمان‌ «شب‌ مقدس‌» شد و در سال‌ ١٩٩٤ جایزه‌ «مدیترانه‌» را برای‌ رمان‌ «مرد خسته‌» از آن‌ خود کرد. مشکلات‌ اداری‌، زدوبند، ارتشاء و وضعیت‌ وخیم‌ اقتصادی‌ مردم‌ از جمله‌ مسائلی‌ است‌ که‌ در رمان‌ اتفاق می‌افتد. قهرمان‌ داستان‌ فردی‌ است‌ به‌ نام‌ مهندس‌ مراد که‌ کارمند یکی‌ از وزارتخانه‌ها در شهر کازابلانکا است‌. پیرامون‌ او جامعه‌ای‌ قرار دارد که‌ سراسر آلوده‌ به‌ فساد مالی‌ و اداری‌ است‌ و نکته‌ جالب‌ در داستان‌ این‌ است‌ که‌ رفتاری‌ که‌ او پیشه‌ کرده‌ تعجب‌ همگان‌ را برانگیخته‌ یعنی‌ رشوه‌ نگرفتن‌ و دوری‌ گزیدن‌ از این‌ جریان‌ حاکم‌.