مسافران زمان 2/ ماجرای خانواده‌ی بالبوئنا و آخرین شوالیه

معرفی کتاب داستان‌های تمثیلی - رمزی فارسی: به همراه مقدمه، گلچین قصه‌ها و تحلیل نمونه‌ها

کتاب داستان‌های تمثیلی - رمزی فارسی را محمد پارسانسب، استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی نوشته است. کتاب مفصلی که ابتدا درباره‌ی قصه‌های تمثیلی و رمزی به طور کامل توضیح می‌دهد و سپس، بهترین آثار متعلق به این گونه‌ی ادبی قدیمی را در کار شاعران و نویسندگان ادبیات فارسی ارائه و بررسی می‌کند.

درباره‌ی کتاب داستان‌های تمثیلی - رمزی فارسی

کتاب داستان‌های تمثیلی - رمزی فارسی نوشته‌ی محمد پارسانسب، کتابی پربار است که اگر عاشق ادبیات فارسی، مخصوصاً ادبیات کلاسیک باشید، از آن بهره‌های بسیار خواهید برد. تمثیل و رمز و راز، با ادبیات فارسی درهم‌تنیده است و از اولین آثار مکتوب زبان فارسی تا درخشان‌ترین آثار شاعران این زبان، پر است از رمز و رازهای شاعرانه و عارفانه. اگر نگاهی ریزبینانه‌تر داشته باشیم، می‌بینیم که انواع مختلفی از قصه‌های تمثیلی در ادبیات غنی فارسی وجود دارد که نمونه‌هایی از آن‌ها را ممکن است حتی از بر باشیم. بی‌شک هرکدام از ما تعداد زیادی از داستان‌های کلیله و دمنه را در خاطر داریم که در آن حیوانات نقش اصلی را ایفا می‌کنند. همین‌طور حکایت‌های زیادی از گلستان سعدی در ذهن داریم و البته واقفیم که بسیاری از کنایات و ضرب‌المثل‌هایی که در زبان روزمره‌ی خود به کار می‌بریم از همین آثار ادبی سرچشمه گرفته‌ است؛ عباراتی مثل «از ماست که بر ماست»، «میازار موری که دانه‌کش است» و... با توجه به آنچه گفتیم، اینکه کتابی مثل داستان‌های تمثیلی - رمزی فارسی پیدا کنیم که علاوه بر توضیح این موضوع جالب -راز و تمثیل در ادب فارسی- بهترین داستان‌های تمثیلی زبان فارسی را نیز جمع‌آوری و تحلیل کرده باشد، بسیار خوشحال‌کننده خواهد بود.

میک جکسون در سال 1960 در انگلستان متولد شد. از سال 1995 به صورت تمام‌وقت به کار نویسندگی مشغول است. بیشتر او را با رمان «مرد زیرزمینی» می‌شناسند که در سال 1997 منتشر شد. این کتاب در همان سال نامزد دو جایزه ادبی مهم، یعنی ویت‌برد و بوکر شد. در این یادداشت اما به دیگر کتاب این نویسنده یعنی «تارک دنیا مورد نیاز است» می‌پردازیم. این مجموعه داستان کوتاه با ترجمهِ «گلاره اسدآملی» توسط «نشر چشمه» در 158 صفحه منتشر شد. کتاب علاوه بر داستان‌های میک جکسون همراه شده با تصویرگری‌های «دیوید رابرت»، طراحی بریتانیایی که با حضور خود ابعادی دیگر را به این کتاب بخشیده است.  

فانتری در بستر واقعیت

در ابتدای کتاب با خواهرانی روبرو می‌شوید که مردهای بسیاری به خانه‌ی آن‌ها دعوت می‌شوند. تنها تفاوت این است که همگی مرده‌اند و جنازه‌ی آن‌ها در خانه حاضر است! یا در داستانی دیگر پسربچه‌ای در مدرسه به خواب می‌رود و تا سال‌ها بیدار نمی‌شود! یا کودکی دیگر با روشی باستانی تمام پروانه‌های یک کلکسیون در موزه را زنده می‌کند! و… تمامی داستان‌های این مجموعه دارای المان‌های فانتزی و عجیبی است که همراه شده با فضایی آیرونیک. این اتمسفر مخاطب را در ابتدا غافلگیر می‌کند. اما چنین مسئله‌ای برای شخصیت‌های داخل داستان نه تنها وجود ندارد، بلکه در بیشتر اوقات فضای فانتزی آثار بسیار طبیعی جلوه می‌کند. به طوری که انگار جهانِ متن از ابتدا به همین شکل بوده است. به بیان دیگر فضای داستان‌های این کتاب آمیزه و تلفیقی‌ست از واقعیت و فانتزی. جایی که مرز مشخصی وجود ندارد. قوانین مخصوص به خود را داراست و در بستری اتفاق می‌افتد که همه‌چیز غیر عادی به نظر می‌رسد اما همه چیز طبیعی است! حضور عناصر فانتزی یکی از پارامترهای مهم داستان‌های گوتیک در ادبیات است که بدون شک این مجموعه داستان را می‌توان جزو همین نوع از قصه‌نویسی دانست.  

ترسی رازآلود، لابلای خطوط

ادبیات گوتیک را به صورت کلی می‌توان ترکیبی از عشق و وحشت دانست. ژانری که در اواخر قرن 18 در انگلستان پدید آمد. این نوع ادبی بیشتر متاثر از معماری‌های رازآلود همان‌دوره است و المان‌های آن تناسب زیادی با این سبک معماری دارند. «ده داستان تاسف‌بار» میک جکسون را می‌توان جزو همین ژانر ادبی دانست. از مولفه‌های این ژانر که به وضوح در کتاب جکسون حضور دارد، می‌توان به وجود جوی دلهره‌آور در تمامی داستان‌های کتاب اشاره کرد. یا مثل بیشتر داستان‌های گوتیک، زنان و مردانی را میّ‌بینیم که منزوی‌اند و افسرده، اما برخلاف روند حاکم، به شکلی هولناک خشونتی را موکد می‌کنند که خواننده را در بهت فرو می‌برد. در داستانی دیگر مولف با پررنگ کردن عناصر جادویی در پیرنگ داستان، جنبه‌ای رمزآلود به اثر می‌دهد. مولفه‌های ماورالطبیعه طوری در دل داستان‌ها قرار گرفته که هنگام خواندن کلمات، منطق داستانی، شما را دربرمی‌گیرد و اجازه‌ی خروج نمی‌دهد. همواره باید به این نکته توجه داشته باشیم که نویسنده تمامی المان‌های این ژانر را به شکلی مدرن به کار برده. و در کنار وفاداری به این نوع ادبی، فراروی‌های خود را نیز داشته است و این هماهنگی با زمانه، باعث لذت بیشتر خواننده می‌شود.   شخصیت‌هایی دور اما نزدیک از سبک طرح‌های همراه این مجموعه‌داستان واضح است که شخصیت‌پردازی کتاب، همانند اتمسفر غالب بر داستان‌ها بیگانه بنظر می‌رسد. از پیرمردی که برای قایق‌سواری پس از بازنشستگی‌اش سبب سیل در شهر می‌شود، تا دختربچه‌ای که پس از فوت پدربزرگش استخوان جمع می‌کند یا کودکی دیگر که از خانه فرار می‌کند و تصمیم می‌گیرد که در جنگل به زندگی خود ادامه دهد. وجه برجسته‌ی این شخصیت‌ها تنهاییشان است. تمامی افراد کتاب در انزوایی غوطه‌ور هستند که می‌توان گفت بازنمایی شرایط حاکم بر زندگی فعلی بیشتر انسان‌هاست. این وجه مشترک برخلاف رفتارهای نامتعارفی که کرکترها از خود نشان می‌دهند، سبب می‌شود مخاطب بتواند با آن‌ها احساس نزدیکی کند و خودش را در آن‌ها بیابد. از طرفی سبک شخصیت‌پردازی میک جکسون در کتاب به گونه‌ای‌ست که توضیح زیادی درباره‌ی کرکترها داده نمی‌شود و خواننده بیشتر به یک شناخت کلی درباره افراد دست پیدا می‌کند. چنین نکته‌ای سبب می‌شود که مخاطب بتواند شخصیت‌ها را با تخیل خود ادامه و گسترش دهد؛ که باعث جذاب‌تر شدن شخصیت‌ها و کلیت داستان می‌شود. از طرفی طنز تلخی که در بیشتر لحظات کتاب و رفتار شخصیت‌ها مشهود است، نشان می‌دهد که حضور صفت «تاسف‌بار» در عنوان مجموعه، انتخابی هوشمندانه باشد. در انتها باید گفت ما با نویسنده‌ای روبرو هستیم که نامزد یکی از جوایز مهم ادبی، بوکر، بوده است، مدرس دوره‌های نویسندگی خلاقانه در دانشگاه است، و برخوردی جدی و بدور از کلیشه با ادبیات دارد. خواندن آثار چنین نویسنده‌ای را برای دوستداران ادبیات که چیزی بیشتر از داستان‌های معمولی می‌خواهند و علاقه‌مند به ژانرهای فانتزی و ترسناک هستند، پیشنهاد می‌کنم.

این کتاب برای دانشجویان دوره کارشناسی رشته تاریخ در بخشی از درس «تاریخ ایران باستان» و رشته فرهنگ و زبانهای باستانی در درس «اساطیر ایران» و رشته باستان‌شناسی در بخشی از درس «اسطوره شناسی» تهیه شده است. امید است علاوه بر جامعه دانشگاهی، سایر علاقه‌مندان نیز از آن بهره‌مند شوند. فهرست : پیشگفتار چاپ چهاردهم فصل اول: کلیات واژه اسطوره تعریف اسطوره دلیل وجودى اسطوره اصل و ماهیت و زمان اسطوره‏‌ها فایده اسطوره‏‌شناسى منابع اساطیر ایران پیش‏ درآمدى بر اساطیر ایران اساطیر ایران آفرینش از دیدگاه اساطیر ایرانی فصل دوم: سه هزار سال نخستین الف) دنیای روشنیها و نیکیها (قلمرو اورمزد) ب) دنیای تاریکیها و بدیها (قلمرو اهریمن) فصل سوم: دوره پایانی سه هزار سال نخستین و برخورد دو نیرو آفرینش مادى و پیش‏‌نمونه‌‏هاى گیتیى فصل چهارم: پایان سه هزار سال دوم و آغاز سه هزار سال سوم یورش دوم اهریمن نخستین زوج بشر فرزندان نخستین زوج بشر پیشدادیان فصل پنجم: سه هزار سال چهارم هزاره اول از سه هزار سال چهارم هزاره دوم و سوم از سه هزار سال چهارم کتاب‌شناسی فهرست اعلام