منم کوروش

تاریخ اجتماعی خاورمیانه ، در مقایسه با دیگر شاخه‌های تاریخ‌نگاری ، حوزه‌ای است که هنوز جای زیادی برای کاوش دارد . تاریخ‌نگاری خاورمیانه ، همچون تاریخ‌نگاری اروپا ، تا پیش از قرن بیستم تحت سلطه تاریخ‌نگاری سیاسی ، سلسله‌ای و نسب‌شناسانه و روایت‌های زندگی و زمان نخبگان بود . اما با رشد چشمگیر و جهانی جامعه‌شناسی به عنوان موضوع دانشگاهی ، بخصوص در پنجاه سال اخیر ، بسیاری از مورخان به تدریج تاریخ اجتماعی جوامع خاورمیانه را رشته دانشگاهی مقبولی دانستند . در بررسی اجرای مدرن‌سازی در خاورمیانه به طور اعم و ترکیه و ایران به طور اخص با نقصان‌های بسیار جدی در روایات و تحلیل‌های تاریخی در مورد پذیرش و مقاومت در برابر تغییراتی مواجهیم که جوامع ایران و ترکیه در ٢٠٠ سال گذشته با آن روبرو بوده‌اند . گرچه مطالعه مدرن‌سازی در ترکیه و ایران موضوع پژوهش‌های دانشگاهی متعددی بوده است ، اما این پژوهش‌ها تنها اجرای مدرن‌سازی از بالا را برمی‌رسند ، یعنی اقداماتی را که نظام‌های سیاسی برای تغییر جوامع ، وضع قوانین و مقررات جدید و بنیان نهادن نهادهای اجتماعی و سیاسی جدید برمی‌گزینند . اما آنچه هنوز در این پژوهش‌ها غایب است این است که جامعه به این اصلاحات و تغییراتی که از بالاست چه واکنشی نشان داد . مدرن‌سازی طرحی جهانی بود که تقریباً به طور همزمان ، گرچه با سرعت‌های مختلف در مناطق ، وارد جهان ما شد . در حیطه سیاسی ، مدرن‌سازی با تولد جامعه مدنی و ظهور فردگرایی و خودمختاری فردی همگام بود . سازش و مقاومت در برابر مدرن‌سازی ، رابطه بین مرم عادی و دولت در ترکیه و ایران و واکنش جامعه به اصلاحات و تجدد آمرانه در این کشورها موضوعی است که مقالات مندرج در این کتاب به آنها پرداخته است . « تورج اتابکی » پیش از این کتاب‌های « تجدد آمرانه – جامعه و دولت در عصر رضا شاه » و « ایران و جنگ جهانی اول » را نوشته است .

سال‌هاست که منطقۀ وسیعی در شمال غرب چین بستر انواع جدیدی از خشونت حکومتی و استعمار است و بیش از یک‌‌و‌نیم‌میلیون مسلمان اویغور در اردوگاه‌های اقامت اجباری و کارخانه‌های مربوط به این اردوگاه‌ها ناپدید شده‌اند. درن بایلر، یکی از متخصصان پیشتاز جامعۀ اویغورها و سامانه‌های نظارتی چین، با اتکا به ساعت‌ها مصاحبه با نجات‌یافتگان این اردوگاه‌ها، هزاران سند دولتی و بیش از یک دهه پژوهش نشان می‌دهد که چگونه شبکۀ گسترده‌ای از فناوری شرکت‌های خصوصی – تشخیص چهره، صدا و داده‌های تلفن‌های همراه – به حکومت و شرکت‌ها این امکان را داده است که میلیون‌ها اویغور را به سبب فعالیت‌های دینی و فرهنگی‌شان وارد فهرست سیاه کنند. آن‌ها بازداشتی‌ها را به اتهام «جرم‌های پیشاوقوع»ی که گاهی صرفاً شامل نصب اپلیکیشن‌های شبکه‌های اجتماعی است برای «آموزش» به اردوگاه‌ها می‌فرستند و مجبورشان می‌کنند دولت چین را بستایند، اسلام را انکار و خانواده‌هایشان را تقبیح کنند و در کارخانه‌های مربوط به اردوگاه‌ها رایگان یا در ازای دستمزدی بسیار اندک کار کنند. بایلر به سین‌کیانگ می‌رود تا نشان دهد آسایش حاصل از استفاده از تلفن‌های هوشمند برای اویغورها به چه فاجعه‌ای تبدیل شده و فناوری رایج در سرتاسر جهان، که شرکت‌هایی از سیاتل تا پکن آن را تولید می‌کنند، اشکال جدیدی از خفقان را برای مردم سرتاسر جهان به وجود می‌آورد.