من ببر نیستم …

زندگی‌ نو رمان‌ پرجوش‌ و خروش‌، تغزلی‌ و سحرآمیزِ اورهان‌ پاموک‌ با این‌ کلمات‌ آغاز می‌شود: «روزی‌ کتابی‌ خواندم‌ و کل‌ زندگی‌ام‌ عوض‌ شد.» زندگی‌ نو سرگذشت‌ قهرمانی‌ است‌ که‌ تحت‌ تأثیر یک‌ کتاب‌ قرار می‌گیرد، کل‌ زندگی‌اش‌ را وقف‌ نوری‌ می‌کند که‌ از کتاب‌ می‌تراود و در پی‌ یافتن‌ زندگی‌ای‌ روان‌ می‌شود که‌ کتاب‌ وعده‌اش‌ را داده‌. تحت‌ تأثیر کتاب‌ عاشق‌ می‌شود، از هم‌دانشکده‌ای‌هایش‌ دور می‌شود، استانبول‌ را ترک‌ می‌کند، سفرهایی‌ بی‌پایان‌ را شروع‌ می‌کند، به‌ جاهای‌ گوناگون‌ می‌رود و... . خواننده‌ که‌ همراه‌ او و با همان‌ سرعت‌ به‌ پیش‌ رانده‌ می‌شود، با دنبال‌ کردن‌ ماجراهای‌ قهرمان‌ کتاب‌، خود را در قلب‌ اندوه‌ و خشونتی‌ می‌یابد که‌ خاص‌ جوامعی‌ نظیر ماست‌.

کتاب جنبش زنان در آمریکا نوشته دان ناردو (Don Nardo) از سری کتاب‌های تاریخ جهان، درباره تاریخ و پیشرفت اجتماعی زنان است. پیش از کتاب جنبش زنان در آمریکا (The women's movement) تقریباً هیچ کتاب یا مقاله‌ای وجود نداشت که به بازگویی تلاش‌ها و دستاوردهای زنان آمریکایی به درجه یک طبقه اجتماعی پرداخته باشد. همچنین به طور اجمالی به تحول آموزش زنان آمریکایی پرداخته می‌شود. زنان آمریکایی از زمان اقامت‌گزینی اروپاییان در آمریکای شمالی در سده هفدهم تاکنون، دگرگونی شگفت‌انگیزی را پشت سر گذاشته‌اند. آن‌‌ها از جایگاه شهروندان درجه دوم، تقریباً فاقد هرگونه حقوق سیاسی یا اجتماعی، به لحاظ قانونی به برابری تقریبی با مردان ارتقا یافته‌اند. برخی از زنان، به کارهایی چون آموزگاری، سرپرستی یا مددکاری اجتماعی پرداختند. این امر به آن‌ها اجازه داد که برای خود در بازار کار جا باز کنند. پیشروی آهسته اما پیوسته آن‌ها به سوی برابری را غالباً «جنبش زنان» می‌نامند.

«از نابهنگامی حیات تا سترون‌سازی خیال» مطالعه‌ای جامعه‌شناختی در تاریخ ادبیات داستانی ایران است. این کتاب به نسبت خیال و زندگی در یک دورۀ تاریخی می‌پردازد و آن را در ادبیات داستانی پسامشروطه تا لحظۀ اکنون پی می‌گیرد. نویسنده تلاش می کند تا از منظری تازه نسبت زندگی با متن ادبی را برجسته سازد و تلقی ادبیات داستانی و به تبع آن موقعیت‌های تاریخی‌اجتماعی حامی آن را دربارۀ حیات انسانی به بحث بگذارد. به تکنیک‌ها، فرم‌ها و استراتژی‌های ادبی‌ای پرداخته می‌شود که عموماً در مطالعات جامعه‌شناسی ادبیات نادیده گرفته می‌شوند. او سطوحی از آگاهی و ناآگاهی موجود در متن ادبی را مورد توجه قرار می‌دهد که عمیقاً وامدار حیات اجتماعی است، با این حال، به جای تصور رابطه‌ای علی میان امر اجتماعی و ادبی یا فرض بازتاب زندگی اجتماعی در متن، اثر رخدادهای تاریخی و موقعیت‌های اجتماعی درون میدان ادبی به واسطۀ میانجی‌گری‌های موقت یا دائم جایگاه‌های یا اتفاق‌های تاریخی تبیین شده است. در حوزۀ نظری، کتاب وامدار سنت جامعه‌شناسی ادبیات و متفکرانی چون لوکاچ، لوسین گلدمن، بوردیو، و نیز باومن است. شرح مختصر و روشن از نظریه‌های مهم این حوزه و نسبت آن با اندیشۀ فلسفی پیشین مخاطب علاقه‌مند به موضوع را با تصویری تازه از امکان‌های موجود در نقد جامعه‌شناختی آشنا می‌کند. در این راستا، نویسنده به نسبت میان فرم ادبی و امر اجتماعی توجه ویژه کرده تا امکان‌هایی تازه برای تحلیل موضوع خویش ایجاد کند. نویسنده خصایص عقلانیت تراژیکی را شرح می‌دهد که متمایز از فهم حماسی عصر پیشامشروطه است. سپس ظهور چنین فهمی به موقعیت‌های اجتماعی خاصی نسبت داده می‌شود که صورتبندی‌های تازه‌ای از بیان ادبی را پدید می‌آورند. در این راستا قواعد تولید و ارزیابی تازه‌ای در میدان ادبی ظاهر می شود که لزوماً ادبی نیستند. این قواعد بی آنکه موضوع اندیشه باشند، منطق عملکرد یک دوره می گردند. ذیل چنین منطقی است که «نابهنگامی حیات»، به مثابه یک فرم اندیشگانی کلان، روایت سوژه از زندگی روزمره را مشروط می‌سازد. سوژه فردیت‌یافته در جهان جزئیات که با مانعی موقت در می‌آویزد و در نهایت ناکام می‌شود. نویسنده معتقد است که منطق ادبیات داستانی عصر پهلوی در بسیاری از موارد همان الگوی ادبیات مشروطه است که یا تعمیق یافته یا به ضد خود بدل شده. در جمع‌بندی پایانی، گریزی به منطق فهم عامیانه و عالمانۀ وضع موجود در ایران و شباهت آن با فرم‌های روایی رایج در ادبیات داستانی زده شده تا موقعیت پیشگویی‌کنندۀ ادبیات داستانی مورد توجه قرار گیرد. گویی رویکردهای نظری و هنری شکل‌های متفاوت بیان مواجهه‌های مشابه با امر واقع هستند به شکلی که لااقل در یک دورۀ تاریخی صورت‌بندی‌های ادبی به مراتب متقدم بر بیان نظری وضعیت بوده‌اند و در این معنا به صورتی پیشگویانه عمل کرده‌اند. کتاب در جستجوی مسیری تازه برای بازسازی پیوند زندگی با متن ادبی، به بحث دربارۀ ادبیات عامه‌پسند و مقاومت و نیز ادبیات کودک می‌پردازد و منطق درونی آن‌ها و نسبت تاریخی‌شان با وضع موجود را روشن می‌کند و در گام نهایی برای تغییر شرایط پیشنهادهای اجمالی‌ای با مخاطب خود در میان می گذارد. این کتاب به علاقه‌مندان حوزۀ جامعه‌شناسی ادبیات، مطالعات فرهنگی، جامعه‌شناسی تاریخی، تاریخ ادبیات و نقد ادبی پیشنهاد می‌شود.