من دانای کل هستم

مجموعه مقالات انتقادی در باب زندگی و آثار ساموئل بکت ساموئل بکت، نمایشنامه نویس، رمان نویس و شاعر معاصر ایرلندی در سال ١٩٠٦ در دوبلین به دنیا آمد و در سال ١٩٨٩ در پاریس از دنیا رفت. او کم گفت و در کم گفته‌ها و نوشته‌هایش به اصلی‌ترین مسائل انسان اشاره کرد: چیستی پدیده‌ها، زبان و معنا، سکوت و صدا و مرگ و زندگی. او مرگ را در ذهنی‌ترین شکل خود به صحنه برد و همزمان برای تداوم حضور عینی انسان در پهنه وجود، قهرمانانه جنگید. شگفت است اما بکت، این پرده‌دار انتزاعی‌ترین اندیشه‌های هستی شناختی، این ساقی سکوت، این رمزآفرین واژه‌ها، پارتیزان پر شور نهضت مقاومت فرانسه در جنگ دوم جهانی بود. کتاب حاضر می‌کوشد آثار و اندیشه‌های این ادیب معاصر را به واسطه مقالات ذهنی چند تن از استادان و پژوهشگران آثارش در دید خوانندگان و علاقه‌مندان آثار بکت قرار دهد. ترجمه دو مقاله «زندگی و زمینه‌ها» و «بکت و دکارتی» از کتاب دیوید پتی، «سه رمان و چهار نوول»، «صحنه‌های هویت» و «سرهای مردگان» از کتاب جان پیلینگ و... . همچنین مقاله «ساموئل بکت» از ژان ژاک مایو، از جمله مطالب مهم این کتاب هستند. در ضمن کتاب حاضر برای پژوهشگران ادبی-هنری و دانشوران هنرهای نمایشی و ادبیات انگلیسی منبع سودمندی خواهد بود. بهروز حاجی محمدی مترجم و مدرس دانشگاه است که پیش از این آثاری از تی. اس. الیوت، رابرت فراست و ساموئل بکت را ترجمه کرده است.

تفکر سیاسی‌، پایگاه‌ طبقاتی‌، آبادان‌، جنگ‌، شعله‌های‌ پنهان‌ و آشکار یک‌ عشق‌ قدیمی‌، غنیمت‌، رشوه‌، تباهی‌. جمعه‌ که‌ آمده‌ است‌ تا ناخدای‌ مدرسه‌ باشد. مرتضی‌، یدالله‌، نوری‌ تن‌ به‌ جوخه‌ مرگ‌ سپرده‌. همایون‌، شریفه‌، آمنه‌، و دسیسه‌هایی‌ اگرچه‌ از سر مهرورزی‌. فریدون‌. و شاهد که‌ زاده‌ جنگ‌ است‌ و بیزار از تفنگ‌. حیاط‌ خلوت‌، خلوتی‌ در حیات‌ آدم‌هاست‌ به‌ هنگامی‌ که‌ بیگانه‌ با همه‌ وقت‌های‌ خویشند و بیگانگان‌ زمان‌ را بازمی‌شناسند.

زن جوانی که در تهران زندگی می‌کند، دایه پیر او، مادربزرگش و یک راوی دانای کل، هر یک گوشه‌ای از زندگی گذشته و ماجراهایی را که در زمان حال می‌گذرد بازگو می‌کنند: «صبح، عوض این‌که وایستم روی چهارپایه روشویی دست و رو بشورم. می‌روم لب حوض. لبه دامنم رو می‌کنم زیر کمربند، شیر روی ستون سنگی ‌رو که ننه نیلو سفت‌سفت می‌بنده به زور وا می‌کنم. تا آخر می‌پیچونمش تا آب از دهن پرنده بزنه بیرون. بعد سرم رو می‌برم جلو و صورتم، موهام، بلوز و دامنم خیس می‌شه. ننه نیلو همیشه دعوا می‌کنه ولی این قده کیف داره...! پرنده‌هه سفید و پادراز و کاکلیه. خانوم خانوما بهش می‌گه حواصیل. ننه نیلو می‌گه دریاسری. دستش رو می‌گیره جلو دهنش، صداش رو در می‌آره. صدای دریاسری بَده ولی خودش خیلی قشنگه. همین که ننه نیلو موهام رو می‌بافه و چشم‌نظر صدفی رو به پیرهنم سنجاق می‌کنه، از اتاق رو به آفتاب می‌دُوم بیرون که برم پیش خانم خانوما. خانم خانوما بعضی روزا که فقط خودش می‌دونه و خانومای همسایه توی اتاق مهمونخونه، که سردرش یه خورشید خانوم گنده و دوتا خورشید خانوم کوچولو داره، زن‌ها رو می‌بینه. زن‌ها می‌آن خوابشون رو براش تعریف می‌کنن. اونم یه چیزایی واسه‌شون تعریف می‌کنه. بعضیا می‌ترسن، بعضیا می‌خندن، بعضیا گریه می‌کنن. دو ساعت مونده به اذون ظهر، ننه نیلو دیگه کسی رو راه نمی‌ده. تا صدای اذون از مسجد می‌آد، خانوم خانوما داره لب حوض دست و رو می‌شوره. دم سجاده‌اش می‌شینم تا نمازش تموم بشه و ننه نیلو سفره ناهارو پهن کنه... .» حوادث این داستان، در تهران و در روستایی در گیلان به نام «سیاه آتش» و نیز در گوشه‌هایی از سرزمین هفتاد و دوملت یعنی هندوستان می‌گذرد. روابط، مرتبط و حکایات به هم پیوسته‌اند و نوعی پازل را در کنار یکدیگر، تشکیل می‌دهند.