مکتب در فرایند تکامل

معرفی کتاب نویسندگان رئالیست آلمان در سده نوزدهم جورج لوکاچ، فیلسوف و نظریه‌پرداز ادبی بلندآوازۀ مجار، در این مجموعه جستارهای پرمغز دربارۀ مهم‌ترین نویسندگان رئالیست آلمان در سدۀ نوزدهم، از هاینریش فون کلایست تا یوزف فون آیشندورف، گئورگ بوشنر، هاینریش هاینه، گوتفرید کلر، ویلهلم رابه و تئودور فونتانه، چه از لحاظ تاریخ فرهنگی و جهان ادبی و چه از لحاظ پرداختن به سبک و فرم تک تک متون هفت تن از برجسته‌ترین نویسندگان رئالیست آلمان، افق‌های نوینی را به روی خواننده می‌گشاید. گرچه دفاع بی‌وقفۀ لوکاچ از رئالیسم در برابر ناپختگی‌ها و زمختی‌های ادبیات رسمی، رئالیسم سوسیالستی، در سراسر این جستارها، گاه پوشیده و گاه آشکار، رخ می‌نماید، هدف اصلی او البته روشن ساختن بستر و سیاق فکری، ادبی و تاریخی است که این نویسندگان بزرگ در بطن آن کار کرده‌ و بالیده‌‌اند تا بدین ترتیب خوانندۀ این جستارها به درک روشن‌تر و کامل‌تری از کار و بار ادبی این نویسندگان دست یابد.لوکاچ همچنین در مقام منتقد ادبی جایگاهی ممتاز دارد. درواقع، پس از ۱۹۴۵، در سالیان بسیار، او یگانه منتقد ادبی بود که توانایی داشت برای دیدگاه مارکسیستی در باب ادبیات از احترامی درخور برخوردار شود. در سال های اخیر، نوشته های ادبی او آماج حملۀ انواع دیگری از منتقدان مارکسیست مدرن تر و نیز منتقدان دانشگاهی ساختارگرا و پساساختارگرا قرار گرفته‌اند. اما همچنان که لوکاچ از کانون بحث بیرون رفته، شوروحرارت مباحثه و جدل هم کاستی گرفته و با این پیامد همراه شده است که آرای او دربارۀ نویسندگانی خاص تا میزان معیّنی در جریان غالب ادغام شده و به صورت بخشی از راست‌آیینی انتقادی درآمده است؛ گرچه با گذر زمان به‌ناگزیر بسیاری از تفسیرها و داوری های خاص او از دور خارج شده‌اند. لوکاچ پس از آنکه ناگزیر شد آرایی را پس بگیرد که به سال ۱۹۲۹در بین الملل کمونیستی به باد انتقاد گرفته شده بود، در دهۀ ۱۹۳۰، در حرکتی که خود آن را عقب‌نشینی تاکتیکی از حوزۀ سیاست وصف کرده است، به نقد ادبی روی آورد. اما آشکار است که کناره گیری او از سیاست داوطلبانه نبود و کوشید به طرق دیگر، و دربارۀ شخص او، با نقد ادبی، به فعالیت سیاسی ادامه دهد. می توان صورت ظاهر نوشته های ادبی او را در نظر گرفت، به سخن دیگر، این نوشته ها را یاری‌گر فهم ما از نویسندگان یا گونه های ادبی خاص (رمان تاریخی و رمان رئالیستی) دانست. اما، به همین سان، این نوشته ها را می توان همچون دخالت های رمزآمیز در بحث و جدل های سیاسی روز، مانند استالینیسم، معنی های ضمنی ایدئولوژیکی مدرنیسم یا اکسپرسیونیسم، «جبهۀ خلق»، یا «آب شدن یخ ها» در سال های پس از مرگ استالین قرائت کرد.

جاشوا یافا راوی روسیۀ پرآشوب پوتین است. از خلال شرح‌حال‌نویسی، زوایای گوناگون زندگی روسی را تصویر می‌کند و به فضای سیاست‌آلود رسانه، ساختار عمودی قدرت، الحاق کریمه، استقلال چچن، جنگ سوریه، کلیسای ارتدکس و هنر سیاست‌زدۀ این کشور نقب می‌زند و با نثری رمان‌گونه دگردیسی «انسان شورایی» را به موجودی سیاس روایت می‌کند. .

کتاب پروفسور عاشق اثر برجسته‌ای از پل استر، نویسنده مشهور آمریکایی، است که در سال 2023 منتشر شد. این رمان، داستان زندگی سیمور باومگارتنر، مردی 72 ساله را روایت می‌کند که پس از مرگ همسرش آنا، با چالش‌های عمیق عاطفی و وجودی مواجه می‌شود. استر با نثری روان و سلیس، خواننده را به درون ذهن و ضمیر باومگارتنر می‌برد. او با مهارت خاصی جریان سیال ذهن شخصیت اصلی را به تصویر می‌کشد و خواننده را در سفری احساسی و فلسفی همراه می‌کند.داستان با تأملات باومگارتنر درباره زندگی، مرگ، عشق و معنای وجود آغاز می‌شود و به تدریج به گذشته او سفر می‌کند. یکی از نقاط قوت کتاب، شخصیت‌پردازی لایه ای و چندبعدی بامگارتنر است. استر با ظرافت تمام، لایه‌های مختلف شخصیت او را آشکار می‌کند و تصویری صادقانه و گاه دردناک از یک انسان در مواجهه با پیری و تنهایی ارائه می‌دهد. خواننده شاهد کشمکش‌های درونی باومگارتنر، خاطرات شیرین و تلخ او از زندگی مشترک با آنا، و تلاش‌هایش برای یافتن معنا در زندگی پس از فقدان همسرش است. استر در این رمان به موضوعات مهمی چون زندگی کنار خانواده و تأثیر گذشته بر زمان حال می‌پردازد. او با مهارت، خاطرات کودکی باومگارتنر، روابط پیچیده‌اش با خانواده، و تجربیات زندگی‌اش را در هم می‌آمیزد تا ابعادی از شخصیت اصلی ارائه دهد. یکی دیگر از جنبه‌های قابل توجه کتاب، پرداختن به نقش هنر و ادبیات در زندگی است. باومگارتنر، که خود استاد پدیدارشناسی و نویسنده‌ی مشهور ۷۱ ساله‌ای بازنشسته است، از طریق شعر و ادبیات با احساسات و افکار خود کنار می‌آید. این جنبه از داستان، نگاه جالبی درباره قدرت هنر در التیام بخشیدن و معنا بخشیدن به زندگی ارائه می‌دهد. استر همچنین به موضوع سوگ و چگونگی مقابله با آن می‌پردازد. او با دقت و حساسیت، فرآیند پیچیده سوگواری و تلاش برای ادامه زندگی پس از فقدان عزیزان را به تصویر می‌کشد. این جنبه از داستان، به ویژه برای خوانندگانی که تجربه مشابهی داشته‌اند، می‌تواند بسیار تأثیرگذار و همدلی‌برانگیز باشد. نثر استر در این کتاب، مانند آثار قبلی‌اش، موجز و در عین حال عمیق است. او با استفاده از جملات کوتاه و دقیق، احساسات و افکار پیچیده را به شکلی قابل فهم بیان می‌کند.رمان «پروفسور عاشق» اثری قدرتمند و تأثیرگذار است که به مسائل اساسی زندگی می‌پردازد. این کتاب تصویری صادقانه و بی غل و غش از تجربه پیری، تنهایی و جستجوی معنا در زندگی ارائه می‌دهد.