ناکدبانو

بشر چیست؟ اثری ا‌ست خاص از نویسنده‌ی بزرگِ آمریکایی، مارک تواین، که برخی او را پدرِ ادبیاتِ آمریکا لقب داده‌اند. او هنگامی‌که ۶۳ سال داشت به نوشتنِ این کتاب مبادرت ورزید و نگارشِ آن را چندین سال (تا ۱۹۰۴) طول داد و سرآخر در ۱۹۰۶ آن را با تیراژ کم و بدون نام خود یا با نام مستعار منتشر نمود. مارک تواین در این کتاب، که آن را انجیل ِ خود، و شاخص‌ترین ِ آثارش می‌دانست از ماهیت و چیستیِ بشر یا انسان سخن می‌گوید و ایده‌ها و نظریاتِ خود را در بابِ زوایا و وجوهِ مختلف ِ ذات و سرشت آدمی بیان می‌کند. سبک ِ نوشتارِ این کتاب به صورت دیالوگی میانِ پیرمردی خردمند و یک جوان است. این گفتگو البته رگه‌ها و مایه‌های فلسفی دارد و تواین در قالبِ شخصیتِ پیرِ خردمند، نظریاتش را مطرح می‌کند. وی بر این باور است که انسان موجودی ا‌ست ماشین‌گونه که تحت تأثیر وراثت و محیط ساخته و پروارنده می‌شود و از این رو، کنش‌ها و اندیشه‌های آدمی شایستگی خاصی برای او به ارمغان نمی‌آورند. او در عین‌حال به نحو‌ی برساختِ شخصیت و منشِ انسان اشاره می‌کند، که به زعمِ او یا مادرزادی‌اند و یا برآمده از محیط ِ پیرامون، نحوه‌ی آموزش و پرورش و هرآنچه که با آنها هم‌نشینی و هم‌آموزی دارد. البته تواین انسان را موجودی تعلیم‌پذیر می‌داند که می‌توان با تعلیم و تربیت، او را به جهتِ مثبت یا منفی (خیر و شر) هدایت نمود اما در عین‌حال همچون روح غالبِ آن دوره از تحولاتِ سریعِ فنی و علمی، اراده‌ی آزاد و اختیار را در قاموس بشر نمی‌بیند، و تنها می‌تواند در مارپیچ‌های زندگیش به انتخاب‌هایی آزادانه مبادرت ورزد، همچون اسکی‌بازی که از چکاد ِ کوه به دره حرکت می‌کند و در عین‌حال که محیط و وضعیت و جوِ حاکمِ ناشی از میلیون‌ها قاعده، او را در طیِ مسیرِ اسکی، «ناگزیر» پیش می‌برند، اما هم‌اوست که به هرحال اسکی «می‌کند»، و انتخاب کرده که چنین کنشی را در چنین وضعیتی انجام دهد. مارک تواین از احساس غالبِ وجود آدمی سخن می‌گوید و آن را نیرومندترین احساسِ بشر می‌انگارد، چیزی که به هرحال در هر وضعیتی، بر او مسلط است و به ارضای خواسته‌ها و امیالش سوق می‌دهد. در گفتگویِ جاری و سیالِ پیرِ خردمند و مردِ جوان، که سبک و سیاقِ فلسفی و توجیهی دارد، پیرمرد بر ماشینی‌بودن و بی‌ارادگیِ بشر به معنای عام پا می‌فشرد و او را فقط واجدِ گزینش‌های آزادانه در بافتی از موجبیت‌ها می‌انگارد، اما جوان راضی نیست و از پیرِ خردمند مدام توجیه و دلیل می‌طلبد. مارک تواین، نویسنده‌ی نام‌دارِ آمریکایی، در سیِ نوامبرِ ۱۸۳۵ در فلوریدا و در خانواده‌ای پرجمعیت به دنیا آمد و در ۱۹۱۰ از دنیا رفت. او را با بزرگانی چون دانته و میلتون قیاس کرده‌اند.

کتاب‌ فوِ که‌ ترجمه‌ای‌ از اثر معروف‌ موسوم‌ به‌ مطالعاتی‌ درباره‌ هیستری‌ است‌ از حیث‌ تاریخی‌ و توجیهی‌ حائز اهمیت‌ و از حیث‌ آموزشی‌ در حیطه‌ علم‌ مربوطه‌ یک‌ نقطه‌ آغاز محسوب‌ می‌گردد. این‌ کتاب‌ در اصل‌ نقطه‌ عطف‌ شروع‌ دومین‌ انقلاب‌ در تاریخ‌ روانپزشکی‌ مدرن‌ و معرفی‌کننده‌ نخستین‌ روش‌ تبیین‌ شده‌ روان‌درمانی‌، تحت‌ عنوان‌ روانکاوی‌ بود. مطالعه‌ دقیق‌ این‌ اثر جهت‌ ورود به‌ قلمرو روان‌درمانی‌، درکل‌، و روانکاوی‌، به‌طور اخص‌، گامی‌ الزامی‌ و اجتناب‌ناپذیر بوده‌ و بمنزله‌ سنگ‌ بنای‌ ابتدایی‌ در برپایی‌ تشکیلات‌ عظیم‌ و متنوع‌ روان‌درمانی‌ است‌. اثر فوِ مراحل‌ گذر از هیپنوتیزم‌ به‌ پالایش‌ روانی‌ و سپس‌ ختم‌ آن‌ به‌ روانکاوی‌ را شامل‌ می‌شود. بیماران‌ مورد بحث‌ در این‌ کتاب‌ در زمره‌ ده‌ بیمار مشهور تاریخ‌ روانکاوی‌اند که‌ مطالعه‌ سرگذشتشان‌ بر هر کارآموزی‌ در فن‌ روانکاوی‌ الزامی‌ است‌. این‌ کتاب‌ همچنین‌ زادگاه‌ اولین‌ اصطلاحات‌ رایج‌ در حوزه‌ روانکاوی‌ و نخستین‌ تقسیم‌ بندیهای‌ قراردادی‌ در تشکیلات‌ روانی‌ ـ ذهنی‌ انسان‌ می‌باشد. در این‌ کتاب‌ فاصله‌ جسم‌ و روان‌ به‌ حداقل‌ خود رسیده‌ و تجربیات‌ عینی‌ مولفین‌ خود را که‌ منجر به‌ بروز تحولی‌ اساسی‌ در فرایندهای‌ حوزه‌ علوم‌ روانی‌ ـ رفتاری‌ و کشف‌ قلمرو شگفت‌ انگیز ناخودآگاه‌ گردید در معرض‌ سنجش‌ دانش‌ پژوهان‌ و محققین‌ قرار می‌دهد.