نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی

ژاک لوگون در این کتاب به بررسی تاریخی دوره زمانی طویلی که به قرون وسطی موسوم است و از فرآیند فروپاشی امپراتوری روم در سده چهارم میلادی آغاز می گردد و تا به نوآوری ها و اکتشافات آغاز سده شانزدهم امتداد می یابد می پردازد و نشان میدهد که برداشتهای قرون وسطائیان از اروپا تا چه اندازه با نگاه امروزی اروپائیان از این قاره متفاوت بوده است.

این مورخ شهیر نهایتا در صدد نتیجه گیری این معنای با اهمیت و قطعی بر می آید که نه تنها در عصر حاضر بلکه حتی در آینده هم، این قرون وسطی است که به عنوان مهمترین ماترک اعصار گذشته، اروپای واحد و متحد امروز را با مشفت، صبوری و ایستادگی در دامان خود پرورانده است.

اروپای امروز بر مبانی فرهنگی و تمدنی عهد وسطی شکل گرفته و تکوین ساختار آن تا فردا نیز بر همان اساس تداوم خواهد یافت نویسنده مضافا با نگاهی نافذ به دوره های قبل و بعد از قرون وسطی نتیجه گیری می کند که میراث تمدنی و فرهنگی عهد باستان و آن گله آنین مسیحیت - که به تدریج و پس از طی دوران های سخت و پر منازعه به عامل وحدت اروپائیان مبدل گردید.

در عهد وسطی با هم تلاقی می کنند و در چنین بستر قرون وسطایی است که شاهد شکل گیری هویت اروپایی و سپس تکوین و قوام شاکله های سیاسی آن هستیم.

بررسی ماهیت مشروطه‌خواهی در ایران، بدون تحلیل ماهیت ساختارهای سیاسی، فکری، اجتماعی و اقتصادی عصر قدیم یا سنت و ماهیت «مدرنیته» غیرممکن است. با قائل شدن به اینکه میان سنت و مدرنیته تعارض ماهوی وجود دارد، می‌بایست مدرنیته را مفهومی چندوجهی دانست که با دو چهره متعارض ولی به‌هم پیوسته، سبب رویارویی‌های بزرگ حتی در جوامع غربی گشته است. درحالی که چهره نخست مدرنیته بر بنیان‌های دموکراسی، آزادی، تساهل، نسبی‌گرایی، فردگرایی و کثرت‌گرایی قرار دارد، چهره دوم آن بر پیشرفت، برابری، عدالت، نظم، بوروکراسی، رفاه، قانون، امنیت، جمع‌گرایی، تکنولوژی، وحدت، ناسیونالیسم و دولت‌محوری تأکید می‌نماید.

در جریان مشروطه‌خواهی ایرانیان نیز برداشت‌های متفاوتی از مدرنیته باتوجه به دو وجه یادشده صورت پذیرفت که آشکارکننده ماهیت آن می‌باشد. این جریان در دوره‌های مختلف و در چهار گفتمان اصلاحات، ترقی، توسعه و انقلابی به‌منظور توسعه‌یافتگی و رفع عقب‌ماندگی پی‌گیری شد که همگی ناکام ماندند. ماهیت مشروطه‌خواهی در ایران، در هریک از گفتمان‌های فوق، و علل ناکامی آنها مسائلی است که با بهره‌گیری از دو روش هرمنوتیکی و گفتمانی در این اثر بررسی شده‌اند.