هنر و قلمرو اخلاق

فکر کنید سیصد سال دیگر جهان به چه صورتی است؟ در رمان علمی‌ـتخیلی آدمنما با دنیایی روبهرو می‌شویم که در آن انسان‌ها با پیشرفت تکنولوژی سلول‌های بنیادی از مرگ رها شده‌اند. بیش از دو صده از انقلاب سلول‌های بنیادی (اسب) گذشته است. انسان‌های آرمان‌شهرِ پس از «اسب»، تمام تلاششان را می‌کنند تا شهروندانی مفید و موفق باشند، جراحی‌های بهبودشان به موقع انجام شود و از مرگ دور بمانند. آن‌ها در حرفه‌های چهل‌ساله‌ی خود با جدیت فعالیت می‌کنند و به قوانین منطقه زندگی خود پایبندند. «اتوود» که در دوره حرفه‌ا‌ی اخیر خود نویسنده بوده، برای دومین بار زیر تیغ جراحی سلول‌های خاکستری مغز می‌رود و بخش‌های زیادی از حافظه خود را از دست می‌دهد. تلاش اتوود برای پر کردن بخش‌های حذف شده خاطراتش، با چند اتفاق بیرونی بزرگ همراه می‌شود، راکتورهای هسته‌ای مناطق چندگانه‌ی دنیا منفجر می‌شوند و بانک‌های سلول‌های بنیادی از کار می‌افتند. اتوود به مرور متوجه می‌شود نویسندگی او و پاک شدن حافظه‌اش به اتفاقات بزرگی که دنیا را به آشوب کشانده، بی‌ارتباط نیست و ... .

راوی داستان، سرگشته از نسل جنگ، تاریخ زندگی جستجوگرانه‌اش را که آغازش مقارن با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است، به دنبال گمشده‌هایش تا زمان حال امروز ایران معاصر پی گرفته است. گمشده یا گم کرده‌هایش هم انسان‌هایی هستند که از او دور مانده‌اند و هم هویت خانه و زندگی جا مانده در کودکی و نوجوانی‌اش: «مدتی است احساس معلق شکست دارم، یک شکستِ بد و دور. انگار این احساس را از خیلی وقت پیش داشته‌ام. نمی‌دانم چرا گفتم «معلق». مثل حس‌هایی که برای همیشه در ذهنمان می‌مانند اما گاهی چون فراموششان می‌کنیم فکر می‌کنیم رفته‌اند و به محض تکرار حادثه‌ای، به سرعت برق و باد می‌ریزند توی ذهنمان، لابد همین نزدیکی‌ها بوده‌اند و جای دوری نرفته بودند...» سگ خارجی روایت روح شرحه شرحه آدم‌هایی است که در حیرت و تعلیقی ناشی از همان حیرت روزگار می‌گذرانند. دختر (راوی) که می‌خواهد خانواده‌اش را گردِ هم آورد و نجات دهد... تا دختری کُردِ عراقی که آوارگی‌اش سر آوارگان این سوی مرز خراب می‌شود... تا برادرانی که هر یک به شکلی می‌روند و دیگر بر نمی‌گردند، گم می‌شوند، حتی به زندگی برگرداندن برادری که به ظاهر هست، جایی نرفته، اما در حقیقت نیست... نوجوانی گُنگ که در ذهن و زبان خویش گم شده... تا دخترانی که بعد از جنگ تازه یادشان آمده می‌شود زیبا هم بود و شاد هم بود و دوست هم داشت و نخلستان‌ها و هورهای جنوب را از یاد برد و توأمان در یاد داشت تا حکایت مادری که پیراهن سیاه عزا، دیگر، پوستی است بر تن‌اش، بر موجودیت و بر زندگی بی اهمیتش... رمان سگ خارجی روایت بوکشیدن است. بوهای شیرین و شاد، تلخ و نوستالژیک و گاهی گس و سوزاننده و حیوانی! مثل بوی سوزان سگی که ذره ذره جان می‌کند و می‌خندید!