ویلهلم واسموس

چکیده بیش از ٢٠٠ سال است که الگوی مدرنیت اروپایی در جامعه‌های غیر اروپایی همچون ترکیه و ایران تنها الگوی پذیرش مدرن‌سازی تلقی شده است. هر چند از آغاز قرن ٢٠ به بعد، ژاپن نمونه الهام‌بخشی بوده است از اینکه یک کشور غیر غربی چگونه می‌تواند «به پای غرب برسد‌» و حتی از آن پیشی بگیرد، تأثیر آن به عنوان یک الگو به راستی محدود مانده است. عصر مدرنیت در اروپا سرآغاز دوره نوینی بود که در آن فرد واحد اساسی ساختارهای جامعه مدرن محسوب می‌شد، به جای گروه یا جماعت که واحد اساسی جامعه دهقانی بود. طبیعی است که فردگرایی که دربردارنده آزادی و خودمختاری فرد بود مرزبندی تازه‌ای به وجود آورد که شامل ارتباط تازه فرد و حکومت بود. براساس این ارتباط تازه، فرد در جامعه مدرن، دست‌کم بنا بر قاعده، دیگر رعیت یا عامل شاه یا کشیش، سلطان یا شیخ خاصی با اقتدار الهی یا آمرانه نبود، بلکه فرد بر مبنای قواعد عقلانی و غیر شخصی‌ای عمل می‌کرد که به صورت قوانین عرضه می‌شد. اعطای حقوق سیاسی و قضایی جدید، از جمله حق نمایندگی، در واقع نتیجه این ارتباط تازه بود. پیدایش طبقه متوسط بازرگان و صنعتگر شهری پیوند جدایی ناپذیری با این فردگرایی داشت. کتاب «تجدد آمرانه» شامل مقالاتی درباره جامعه و دولت در دوره رضا شاه، خلافت، روحانیت و جمهوریت در ترکیه و ایران، ایران نو و زوال سیاست‌های حزبی در دوره رضا شاه و چند مقاله دیگر است. این کتاب برای اولین بار مسئله برخورد سنت و مدرنیتته را از زاویه‌ای جدید می‌کاود و به ریشه‌های تجدد آمرانه یا مدرنیت از بالا می‌پردازد.

کتاب انقلاب روسیه از سرى مجموعه تاریخ جهان به رویداد بزرگ تاریخ این کشور یعنى انقلاب اکتبر سال ۱۹۱۷ مى‏پردازد.از سال ۱۹۰۵ تا ۱۹۱۷ نظام سیاسى، اقتصادى و دولتى در روسیه به کلى فرو پاشید. چرا در روسیه انقلاب شد؟ نویسنده در پاسخ به سؤال مى‏نویسد چون صبر مردم تحت فشار نظامى که در ناکارآیى و فسادبى‏مانند بود، سرآمد، هیچ ملت دیگرى نمى‏توانست مانند ملت روسیه آن همه محرومیت را در چنان مدت طولانى تاب‏آورد. در انقلاب روسیه هزاران نفر کشته شدند تا از صلح، غذا، مالکیت خصوصى، بهبود شرایط کار، افزایش دستمزدها ودولتى پاسخگوتر برخوردار باشند. انقلاب روسیه، سرگذشت روى کار آمدن نسل جدیدى از حاکمان روس به نام بلشویک‏ها و رهبرشان ولادیمیر ایلیچ‏اولیانوف (معروف به لنین) را به زبانى ساده و جذاب بیان مى‏کند.