يکي بود که خودش نبود

آن بعدازظهر گرم و دم کرده‌ی شهریورماه یادتان است؟ جلوی تلویزیون نشسته بودیم و به تصاویر خیره شده بودیم. انگار فیلمی علمی تخیلی نمایش داده می‌شد. بیگانگان به شهر نیویورک حمله کرده بودند و هدف‌شان ساختمان‌های تجارت جهانی بود. خبرنگار جلوی دوربین ایستاد، خبر حمله‌ی تروریستی را اعلام کرد. بناهای بلندمرتبه فرو ریخت و جهان در آستانه‌ی قرن بیست‌و‌یکم برای همیشه دیگرگونه شد. اگر دل‌تان برای آن بعدازظهر شهریورماهی و لحظات نفس‌گیرش تنگ شده، رمان جاناتان سفران فوئر، «بی‌نهایت بلند و به غایت نزدیک» را بخوانید. رمان، داستان پسر بچه‌ی نه‌ساله‌ای است به نام اسکار شل که در روز حمله‌ی گروه تروریستی القاعده به برج‌های تجارت جهانی نیویورک پدرش را از دست می‌دهد. عمده‌ی تلاش او صرف این می‌شود که قفل آن کلید اسرارآمیزی را که پدرش برایش گذاشته پیدا کند. رمان سفران فوئر خوانندگان بسیاری پیدا کرد. فیلمی نیز به کارگردانی استیون دالدری با بازی تام هنکس، ساندرا بولاک و ماکس فون سیدو ساخته شد. منتقدان بسیاری لب به تحسین و ستایش‌ از رمان گشودند. به چشم آن‌ها نویسنده توانسته حادثه‌ای را که روح مردم جهان را زخمی و آزرده کرده دست‌مایه‌ی رمانی کاملا انسانی کند. رمانی که از مرگ و فقدان به زندگی می‌رسد؛ به رهایی، بخشش و پذیرش.

جنگ پدیده‌ی غریبی است که نتیجه‌ای جز ویران‌گری، قتل انسان و نابودی زیرساخت‌های‌ کشورهایی که گرفتارش هستند، ندارد. اما موضوعی که معمولا پس از پایان جنگ و کشتار به فراموشی سپرده می‌شود، افسردگی، در خودفرورفتگی، اضطراب و ناامیدی است که گریبان مردان و زنانی را که برای حفظ کشورشان پا در میان نبرد گذاشته‌‌اند، می‌گیرد. آن‌ها راوی زنده و بیدار درگیری‌ها و مبارزات مرگ‌باری هستند که روح آزرده و جسم مجروح‌شان تاب یادآوری‌شان را ندارد. اتاق افسران، روایتی است ژرف و تکان‌دهنده‌ از افرادی که پس از پشت سر گذاشتن تجربه‌ی جنگ، توان زندگی کردن را از دست داده‌اند. تنهایی و یاس ویران و زمین‌گیرشان کرده، در اوج استیصال آرزوی مرگ می‌کنند. مارگ دوگن، نویسنده‌ی شناخته شده و شصت‌و‌دو ساله‌ی فرانسوی، در این کتاب تلاش کرده از طریق دیدگاه مجروحی جنگی قصه را به پیش ببرد. چهره‌ی شخصیت‌ها آسیب دیده و در یکی از اتاق‌های بیمارستان بستری و درمان می‌شوند. راوی داستان، بعد از گذراندن شبی عاشقانه با دختری کلمانس نام، در راه وظیفه یا هدف، راهی جبهه شده، به شدت آسیب دیده و در مرکزی درمانی مداوا می‌شود: «پس از سرکشی آخرین پرستار شب، چراغ‌ها یکی‌یکی خاموش می‌شوند. غذایی را که خورده‌ام بالا می‌آورم، چون معده‌ام از تنها کار کردن، بدون پشتیبانی دندان‌هایم خسته شده. هیچ بهبودی در وضع رو به نابودی‌ام حس نمی‌کنم. منتظرم نوزادی از آغوش پر محبت مادر و پدرش کنده شود تا جراح‌ها بتوانند فک بالااش را به من پیوند بزنند.» نویسنده، عمق فاجعه را چنان واقعی و ملموس به تصویر می‌کشد که پشت آدمی می‌لرزد. ما آدم‌ها چه موقع می‌خواهیم از این جنایت دست‌جمعی دست برداریم؟

معرفی کتاب دختران شهرزاد: زنان نویسنده ایرانی

کتاب دختران شهرزاد نوشته‌ی پژوهشگر ایرانی حسن میرعابدینی است که پژوهشی ادبی، تاریخی و ارزشمند درباره‌ی بانوان نویسنده‌ی ادبیات پارسی به‌شمار می‌رود. نویسنده سعی دارد با بررسی جوانب مختلف و فرازوفرود‌های تاریخی و فرهنگی، تصویری جامع از حضور زنان و شکل کار حرفه‌ای آن‌ها در عرصه‌ی ادبیات فارسی ارائه دهد.

درباره‌‌ی کتاب دختران شهرزاد

اگر گشتی در عرصه‌ی ادبیات فارسی ایران بزنید، قطعا اسامی نام‌آشنای زیادی برمی‌خورید که در پهنه‌ی ادبیات ایران خوش می‌درخشند. اما، آیا تابه‌حال از خودتان پرسیده‌اید که از میان همه‌ی این اسامی، نام چند زن نویسنده یا فعال در حوزه‌ی ادبی کشور شناخته شده است؟ حقیقت آن است که موقعیت اجتماعی محدود‌تر بانوان، به‌ویژه در سال‌های گذشته، مجال بروز و ظهور و یا دستیابی به شهرت را از این قشر گرفته است و به‌همین‌دلیل گاهی با اسامی ناآشنایی برخورد می‌کنیم که در عین بی‌نظیر بودن در فرم، تکنیک و محتوای ادبی، چندان شناخته‌شده نیستند. حسن میرعابدینی در کتاب دختران شهرزاد، نگاه دقیق ‌و موشکافانه‌ای به موضوع قصه‌گویی و نویسندگی زنان در تاریخ ادبی ایران می‌اندازد. نویسنده کارش را با معرفی اولین زنانی که بارقه‌ی ذهن درخشان خود را روی کاغذ ثبت کردند آغاز می‌کند و پس از آن به تاریخ ادبیات سال‌های معاصر می‌پردازد و از میان نویسندگان برجسته و بی‌شمار این دوره، از نام‌های مختلفی یاد می‌کند. کتاب دختران شهرزاد: زنان نویسنده ایرانی، تصویری جامع را از سیر تغییر و تحولات در آثار نویسنده‌های زن، به‌ویژه در سده‌ی اخیر به مخاطب ارائه می‌دهد و در این مسیر ویژگی‌های روایی و مضمونی آثار دوره‌های مختلف را به ترتیب بررسی می‌کند. به‌طور کلی، فصل‌های آغازین کتاب از نخستین گام‌های زنان پارسی‌زبان در مسیر نویسندگی و خلق ادبی سخن می‌گوید که سال‌های ابتدایی قرن اخیر تا اواخر دهه‌ی چهل را در برمی‌گیرد. در این دوره، حضور بانوان در ادبیات منثور فارسی نهایتاً به بیست نفر ختم می‌شد و این درحالی بود که چند صد مرد تا آن زمان در زمینه‌ی داستان‌نویسی بخت‌آزمایی کرده بودند. اما همین حضور اندک بانوان کافی بود تا راه برای باقی شیفتگان ادبیات هموار شود. در فصل‌های بعدی کتاب، نویسنده به سال‌هایی که راه درخشش در آسمان ادبیات ایران برای زنان هموار شد اشاره می‌کند. در سال‌های میانی سده‌ی اخیر که زنان طبقه‌ی متوسط نیز توانسته بودند در وادی پرتلاطم ادبیات داستانی خودآزمایی کنند، بسیاری از زنان دیگر علاقه‌مند به ادبیات و داستان‌نویسی در این عرصه حضور یافتند و به ادبیات معاصر کشور رنگ و لعاب جدیدی بخشیدند. نویسنده ضمن بررسی دهه‌های مختلف، از تاثیرگذاری آثار نویسندگان مرد بر آثار ادبیات زنان می‌گوید و با نگاهی دقیق، شروع روند ابتکارات و ایجاد روش‌های جدید در سبک نوشتاری نویسندگان زن را به تصویر می‌کشد. کتاب دختران شهرزاد، همچنین جزئیات جذاب و شیرینی را از سیر حرفه‌ای ادبیات زنان بازگو می‌کند و در بخش‌هایی، از شگرد‌های ادبی و سبک مشترک نثر نویسندگان دوره‌های مختلف می‌گوید؛ حسن میرعابدینی در ادامه‌، صحبت را به موضوعاتی که توجه کمتری به آن‌هاشده‌ است هدایت می‌کند. موضوعاتی همچون ادبیات در مطبوعات و پاورقی‌نویسی یا رئالیسم جادویی که خودشان به‌تنهایی جذابیت دارند؛ نویسنده درنهایت دورنمای کامل و روشنی را از آن چه طی یک‌صد سال گذشته بر آثار ادبیات زنان ایران گذشت نشان می‌دهد. اثر پیش‌رو برای آشنایی با تاریخچه و سیر آثار نویسندگان زن ادبیات معاصر فارسی، بسیار خواندنی و راهگشاست. کتاب دختران شهرزاد اولین‌بار در سال 1400 و به همت نشر چشمه در دسترس علاقه‌مندان ادبیات فارسی قرار گرفته است.