پدیده‌شناسی

معرفی کتاب تصویر دوریان گری اسکار وایلد، استعداد کم نظیرش در تحلیل دقیق وضع جامعه و نگارش نثری خیره کننده را در کتاب تصویر دوریان گری به رخ همگان کشیده است. داستان، به زندگی رویاگونه ی مرد جوانی می پردازد که روحش را با جوانی و زیبایی ابدی معاوضه می کند. این مرد خوشتیپ و جذاب، برای همیشه بدون تغییر-ستیزه جو، شهوت پرست، خودبین و بی اخلاق-خواهد ماند؛ در حالی که تصویری نقاشی شده از او با گذشت سال ها به شکل فزاینده ای زشت تر و ترسناک تر می شود. این اثر شگفت انگیز برای بیش از یک قرن است که مخاطبین را ترسانده، جذب کرده و به فکر فرو برده است. کتاب تصویر دوریان گری، مخاطب را با خود به اتاق های تصویرنگاری لندن، قله های زیبایی شناسی و اعماق زوال می برد و تنها داستانی ملودرام درباره ی فساد اخلاقی نیست، بلکه با ارائه ی تصاویری بسیار واضح از جزئیات زندگی قشر ثروتمند، داستانی حیرت آور از دنیای ذهنی اسکار وایلد و بیانیه ای قدرتمند در دفاع از جنبش «هنر برای هنر» است. .

حدود نیم قرن از قضیه کارخانه ترای (trail) می گذرد که دود ناشی از آن باعث آلودگی مناطق مرزی کانادا و امریکا شد و در نتیجه خسارتهایی به کشاورزان وارد گردید. مردم جهان که تا آن موقع نسبت به این گونه مسائل بیگانه بودند در برابر پدیده ای جدید قرار گرفتند که مسائل زیست محیطی علاوه بر آنکه مستلزم اقدامات انفرادی کشورها است، مشارکت جمعی و دائم بین المللی را نیز می طلبد و بدون این مشارکت ممکن نیست. این کتاب بنیادی و جامع سعی دارد تا حد ممکن به پرسشهای زیر پاسخ دهد: از نظر حقوقی چگونه با آلودگیهای زیست محیطی برخورد می شود و قانونگذاران با وضع قوانین تا چه اندازه در جهت بهبود شرایط زیست محیطی گام برداشته اند و چه سازمانی وظیفه اصلی رسیدگی به این امور را داراست و آیا قوانین موجود می توانند مشکلات زیست محیطی را برطرف سازد؟

اسطوره‌ها تا وقتی موجودیت خود را حفظ می‌کنند که دهان به دهان و سینه به سینه نقل شوند. جای اسطوره در گرد و غبار کتابخانه نیست . بلکه باید به هزار شکل بگردد و عرضه شود، نه این که صرفاً به یک شکل مشخص و تعریف‌شده بسته‌بندی و ارائه شود. هر نسل تازه‌ای به اقتضای خود آن را می‌فهمد، زیرا اسطوره‌ها مانند صندوق گنج بی‌پایانی هستند که برای دست‌یافتن به آن باید کلید یا کلید‌هایی در اختیارمان داشته باشیم. نویسنده به همین خاطر در پایان این حکایت‌ها بخش جستار فلسفی، ادبی یا تاریخی را اضافه کرده است که دستمایه‌ای باشد تا این حکایت‌ها فراتر از متنی سرگرم‌کننده و ساده باشند . اسطوره‌های یونانی شامل حکایت‌هایی است که نحوه تصور ، تجسم و تخیل  جهان یونان باستان را که زیر سلطه حکومت رب النوع‌هایشان بودند، نشان می‌دهد . در این اسطوره‌ها، برای نخستین بار در تاریخ بشر، رب النوع‌های یونانی چهره‌ای بشری یافتند و مانند انسان‌ها رفتار کردند . این اسطوره‌ها پدیده‌های جهان را شرح می‌دهند .

معرفی کتاب انقلاب بدون انقلابیون انقلاب‌های دهه‌ی 1970 و نتایجی که به بار آوردند، به ناامیدی عجیبی دامن زد که نتایج این ناامیدی تا همین امروز هزاره‌ی ‌سومی هم هویداست. آن انقلاب‌ها، شکست‌خورده از درون و بیرون، به چند دهه اختناق و غوغاسالاری سرمایه‌سالارانه منتهی شدند که کودتاها و ضد انقلاب‌ها در قالب پروژه‌های نولیبرالیستی، به‌خوبی عملیاتی‌شان کردند. فروپاشی شوروی نیز گویی نقطه‌ی پایانی بر همه‌ی این انقلاب‌ها و انقلابی‌گری‌ها بود و دیگر همه‌چیز و حتا تصوّر انقلاب نیز نامتصور می‌نمود، تا اینکه بهار عربی از راه رسید و شمال آفریقا و خاورمیانه را به شوری واداشت که بی‌بازگشت می‌نمود. از لحظه‌ای که «طارق طیب محمد بن بوعزیزی» در 4 ژانویه‌ی 2011 مقابل ساختمان شهرداری تونس خودش را به آتش کشید و به حکمرانی 23 ساله‌‎ی «زین‌العابدین بن علی» پایان داد تا روزی که «حسنی مبارک» و «معمر قذافی» در مصر و لیبی سقوط کردند، همه‌ی دنیا فهمیدند که انقلاب و سرشت راستین انقلابی‌گری هم‌چنان پابرجاست، حتا اگر آن‌گونه که «آصف بیات» در کتاب «انقلاب بدون انقلابیون» اذعان می‌کند، انقلاب‌هایی رخ دهد بدون «تصوّرات انقلابی»! کتاب آصف بیات اهمیتش را از امکانیت خود تصوّر انقلاب گرفته و تأکیدش بر «معنابخشی به بهار عربی» و این نکته که لحظه‌های خطیر گشودگی و فهم نسبت مردم و میلشان به آزادی هنوز پابرجاست و این انقلاب‌ها و جنبش‌های شکل‌گرفته‌ی پیرامونش موید همین نکته‌اند. انقلاب بدون انقلابیون، تحلیلی دقیق و موشکافانه از منظر جامعه‌شناسی‌ست که خودش در بطن رخدادها حضور داشته و تجربه‌ها و دیده‌ها و خوانده‌ها و شنیده‌هایش از وضعیت‌های انقلابی – از انقلاب 1979 ایران تا انقلاب‌های 2011، 2012 و 2013 کشورهای عربی – را در کتابی جامع و محل ارجاع تجمیع کرده‌است. کتاب آصف بیات، فهم چرایی ناگزیری انقلاب در زمانه‌ایست که همه‌چیز ضد انقلابی‌ست، از اقتصاد تا ذهن و زبان و اینکه چگونه مردمی دست به انقلاب زدند که خواهان رهایی بودند ولی حتا تصوّر انقلاب از آنها ستانده شده‌بود؛ مردمی که پیروز شدند بدون داشتن تصویری از پیروزی و همین نکته، نوری می‌تاباند از روزنی، برای همه‌ی آنها که ناامیدانه به رهایی امیدوارند.