پنجره زیرزمین (۳۳)

مهاتما گاندی در سال‌ ١٨٩٢ جوانی‌ ٢٣ ساله‌، خجول‌، کم‌حرف‌، کوچک‌ اندام‌ و کاملاً معمولی‌ به‌ نام‌ موهانداس‌ گاندی‌، با گذشته‌ای‌ سرشار از شکست‌، از هندوستان‌ رهسپار آفریقای‌ جنوبی‌ شد. ده‌ سال‌ بعد، همه‌ ـ حتی‌ مخالفانش‌ ـ او را قدّیسی‌ می‌دانستند که‌ رهبری‌ صد هزار نفر را در یکی‌ از تأمل‌ برانگیزترین‌ تجربیات‌ تاریخ‌ به‌ عهده‌ گرفته‌ است‌: مبارزه‌ «ساتیاگراها»، جنگی‌ بدون‌ خشونت‌. وی‌ هنگامی‌ که‌ به‌ هند باز می‌گشت‌، دیگر موهانداس‌ گاندی‌ نبود بلکه‌ «مهاتما» بود، «روح‌ بزرگی‌» که‌ آزادی‌ کشورش‌ از سلطه‌ بیگانه‌ به‌ دست‌ او، بدون‌ شلیک‌ گلوله‌ای‌ میسر می‌شد. اکنات‌ ایسواران‌ (نویسنده‌ کتاب‌)، در هندِ گاندی‌ رشد کرد. در سنین‌ بین‌ بیست‌ تا سی‌ سالگی‌ بود که‌ اولین‌ دیدارش‌ با گاندی‌ انجام‌ گرفت‌. قصد او از این‌ دیدار، پی‌ بردن‌ به‌ راز دگرگونی‌ او بود ـ نه‌ راز گاندی‌ سیاستمدار، که‌ راز «گاندی‌، به‌ مثابه‌ یک‌ انسان‌.» ایسواران‌ بعدها در گرماگرم‌ کار حرفه‌ای‌اش‌ به‌ عنوان‌ نویسنده‌ و استاد، به‌ تمرین‌ مدیتیشن‌ پرداخت‌ تا به‌ مدد آن‌، همان‌ دگرگونی‌ روحی‌ را در زندگی‌ خود نیز به‌ وجود آورد. او اول‌ بار برای‌ بازدید از موسسه‌ فول‌برایت‌ به‌ آمریکا آمد و در سال‌ ١٩٦٠، مرکز مدیتیشنِ کوه‌ آبی‌ را در شهر برکلی‌ در ایالت‌ کالیفرنیا بنیان‌ نهاد. ایسواران‌ در حال‌ حاضر مرتباً سخنرانی‌هایی‌ در باره‌ گاندی‌، مدیتیشن‌ و شیوه‌ سیر و سلوک‌ روحی‌ در مذاهب‌ بزرگ‌ جهان‌ ایراد می‌کند. کتاب‌ حاضر با بخش‌ جدیدی‌ به‌ قلم‌ تیموتی‌ فلیندرز به‌ نام‌ «ساتیاگراها در عمل‌» و مقدمه‌ای‌ به‌ قلم‌ میشل‌ ان‌. ناگلر از دانشگاه‌ کالیفرنیا در برکلی‌ در اختیار علاقه‌مندان‌ قرار می‌گیرد.

پژوهش حاضر از منظر تحلیل بنیان‌های متافیزیکیِ فلسفه سیاسی اسپینوزا صورت می‌گیرد. در اغلب تفاسیر مربوط به اسپینوزا، نظریه او در باب مقولات مابعدالطبیعه، علم‌النفس، معرفت‌شناسی، علم‌شناسی و نظریه اخلاق او بررسی می‌شود، و به سنجش نسبت این ابعاد فکر فلسفی وی با الگوی آرمانی‌اش در باب امر سیاسی و قدرت سیاسی پرداخته نمی‌شود. نخستین کتاب‌ها درباره اسپینوزا و فلسفه او در دوران خود او نگاشته شد. از آن زمان تاکنون اسپینوزاپژوهی با ترجمه و تفسیر آثار او در زبان‌های هلندی، آلمانی، فرانسوی، انگلیسی، ایتالیایی و اسپانیایی تداوم یافته، و امروز حجم انبوهی از تفاسیر در زبان‌های مختلفِ عمدتاً اروپایی در دست است که علاوه بر این‌که راهگشاهی فهم اسپینوزا هستند، از منظری حتی مانعی معرفت‌شناختی برای مواجهه با آثار فیلسوف هلندی عصر روشنگری رادیکال فراهم ساخته‌اند.