کارنامه مصدق

"فرامین تاسیس، اداره و انحلال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان" اثری است از "کاوه بیات" که پنجاه و هشت سند تاریخی مهم را از سیاست‌های شوروی در قبال آذربایجان شامل می‌شود و اطلاعات گرانبهایی را از وقایع سال‌های 1320 تا 1325 هجری شمسی در اختیار خوانندگان و پژوهندگان قرار می‌دهد.حزب دمکرات آذربایجان به عنوان یک حزب سیاسی محلی در آذربایجان ظهور کرد. این حزب خواستار نوعی خودمختاری محلی بود و از حمایت اتحاد جماهیر شوروی برخوردار بود. دلیل حمایت اتحاد جماهیر شوروی ایجاد فشار برای کسب امتیاز نفت شمال بود. اما هدف اصلی روس‌ها از گرفتن امتیاز نفت شمال، نفوذ به مناطق شمالی ایران و آذربایجان ایران بود که برای جلوگیری از توسعه خاک ایران به پایگاه امپریالیستی علیه شوروی صورت گرفت.از دیدگاه رهبران شوروی، اگرچه رضاشاه برکنار و تبعید شد، ترکیب طبقاتی سیاستمداران ایرانی همچنان شامل اشراف زمیندار، محافظه‌کاران و همچنین نخست‌وزیران و وزیران بود. اتحاد جماهیر شوروی نماینده خود را برای دریافت امتیاز نفت شمال فرستاد، اما دولت ایران حاضر به گفت‌وگو در این باره نبود و مجلس ایران طرحی را برای ممنوعیت واگذاری هرگونه امتیاز نفتی به شرکت‌های خارجی تصویب کرد. این اقدام مجلس ایران از سوی سران شوروی غیردوستانه تلقی شد و موجب نگرانی آنان در مورد امنیت مرزهای مشترک خود با ایران شد. این موضوع و همچنین عوامل داخلی مانند آشنایی آذربایجانی‌ها با افکار سوسیالیستی به دلیل مرز مشترک با اتحاد جماهیر شوروی، ستم ملی در دوران سلطنت رضاشاه، فقر، حزب توده و آزادی اتحادیه‌های کارگری و سرانجام مبارزه دهقانان با زمین‌داران و فئودال ها، زمینه ظهور حزب دموکرات آذربایجان را فراهم کرد. "کاوه بیات" در این اثر سعی داشته که به طور جامع به علل داخلی و خارجی و نیز عینی و ذهنی ظهور حزب دموکرات آذربایجان بپردازد و ماهیت آن را بررسی کند. بنابراین با تجزیه و تحلیل "فرامین تاسیس، اداره و انحلال حکومت فرقه دموکرات آذربایجان"، این حزب را از منظری جدید و مدرن بررسی نموده است.

کتاب « جمهوری آذربایجان» "ج‍م‍ه‍وری آذرب‍ای‍ج‍ان ک‍ن‍ون‍ی آن" نوشته « محمدامین رسول زاده» توسط انتشارات شیرازه منتشر شده است."از سال ۱۹۲۰ با پیروزی بلشویک‌ها، جمهوری آذربایجان به مدت ۷۱ سال تا ۱۹۹۲، با نام جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی یکی از جمهوری‌های تشکیل دهنده اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود.پس از فروپاشی نظام کمونیستی شوروی در سال ۱۹۹۱، جمهوری آذربایجان نیز در ۱۸ اکتبر ۱۹۹۱ اعلام استقلال نمود و به عنوان یک واحد سیاسی مستقل در عرصه بین المللی شناخته شد. ساختار حکومتی جمهوری آذربایجان تقریبا شبیه سایر جمهوریهای مشترک المنافع است و دارای قوای سه گانه می باشد. ولی از آن سه قوه، رئیس جمهور بعنوان رئیس قوه مجریه که مستقیما از سوی مردم انتخاب می شود دارای بیشترین اختیارات است. بطوریکه مسئول عزل و نصب نخست وزیر، وزرای کابینه و نیز مقامات قضایی از جمله دادستان کل کشور بعنوان رئیس قوه قضائیه می باشد. در عین حال ریاست شورای عالی امنیت ملی را بعهده دارد که رئیس نهاد ریاست جمهوری دبیر این شورا است. مصوبات مجلس پس از امضاء و تایید رئیس جمهور لازم الاجرا است.بیش از ۵۰ حزب سیاسی رسمی ثبت شده در این کشور وجود دارند. اما حزب حاکم ، حزب ینی آذربایجان مهمترین حزب جمهوری آذربایجان با بیش از ۵۰۰ هزار عضو می‌باشد. انتخابات پارلمانی هر ۵ سال یکبار برگزار شده و نمایندگان از بخش های مختلف شهر (مناطق شهری) انتخاب می‌شوند. مجلس جمهوری آذربایجان دارای ۱۲۵ نماینده است که برای ۵ سال از سوی مردم انتخاب می‌شوند. بیش از ۹۰ درصد از اعضای پارلمان آذربایجان از اعضای احزاب موافق دولت، بویژه حزب ینی آذربایجان است . انتخابات شهرداری ها نیز هر ۵ سال یکبار و از مناطق مختلف شهری برگزیده می‌شوند. پریزیدنت الهام حیدر اوغلو علی‌اف، چهارمین رئیس‌جمهور آذربایجان (متولد ۲۴ دسامبر ۱۹۶۱، باکو) رئیس‌جمهور محبوب کنونی جمهوری آذربایجان می باشد که با تلاش خود، موجبات پیشرفت آذربایجان را در همه عرصه‌ها فراهم کرده است . وی فرزند حیدر علی‌اف، رئیس‌جمهور پیشین آذربایجان است و از تاریخ ۳۱ اکتبر ۲۰۰۳ قدرت را در دست گرفت."