کتاب شوکران اندیشه

کتاب حاضر، پژوهشی است درباره‌ی جریان روشنفکری دینی و چند چهره‌ی برجسته‌ی آن که در چهار فصل به ترتیب گزارش و بررسی و ارزیابی اندیشه‌های "علی شریعتی"، "عبدالکریم سروش"، "محمد مجتهد شبستری" و "مصطفی ملکیان" در مقام شخصیت‌های شاخص سیر تاریخی روشنفکری دینی آمده است. و در خاتمه بر اساس بررسی‌های مذکور، تحلیلی درباره‌ی این جریان به دست داده شده است.

کتاب هم‌چنین ضمیمه‌ای درباره‌ی نسبت اندیشه‌های دکتر علی شریعتی و احمد فروید و سه پیوست در بررسی و نقد برخی آرا و افکار متفکران مذکور دارد. نگارنده خاطرنشان می‌سازد: "در روشنفکری دینی قطعا وجوه مثبتی داشته است از قبیل تحریک اندیشه‌ی مردم علاقمند و ایجاد شور و شوق فکری در سطح جامعه، ترویج بحث روشمند و استدلالی، تلاش برای ایجاد دنیایی آبادتر و عادلانه‌تر و آزادتر ونقد چهارچوب‌ها و ساختارهای صلب قدرت اجتماعی و سیاسی و بازکردن افق دینداری و سعی در عرضه‌ی دین در طرازی برتر و صورتی عمیق‌تر.

هدف روشنفکران دینی حتی دکتر علی شریعتی ارایه‌ی صورتی خردمندانه و محکم‌تر و مستدل‌تر از دین بوده است و تلاش برای رفع تعارضات دین و دنیای جدید و دور ساختن دین از بحران‌های گونه‌گون". وی معتقد است: "روشنفکری دینی در طول زمان بیش‌تر مشغول گشودن گره‌هایی بوده است که خود پیش‌تر آن‌ها را زده است. مثلا دین برای دنیا پروژه‌ی روشنفکری دینی بوده است و دین برای آخرت پروژه‌ی روشنفکری دینی در زمانی دیگر گشودن گره‌ای است که با پروژه‌ی اول ایجاد شده است... روشنفکر دینی خود را میراث‌دار انبیا معرفی می‌کرد و روشنفکری دینی است که این دعاوی را رد می‌کند و به همین ترتیب.

با این تصور گمان می‌کنم جریان خاصی که به نام روشنفکری دینی می‌شناسیم به پایان راه خود رسیده است... اما پایان روشنفکری دینی پایان دین‌اندیشی نه فقط به معنای عام که به معنای دین‌اندیشی متجددانه هم نیست. تا دین هست و تجدد هست دین‌اندیشی متجددانه هم به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های دین‌اندیشی باقی خواهد ماند".

ژاک لوگون در این کتاب به بررسی تاریخی دوره زمانی طویلی که به قرون وسطی موسوم است و از فرآیند فروپاشی امپراتوری روم در سده چهارم میلادی آغاز می گردد و تا به نوآوری ها و اکتشافات آغاز سده شانزدهم امتداد می یابد می پردازد و نشان میدهد که برداشتهای قرون وسطائیان از اروپا تا چه اندازه با نگاه امروزی اروپائیان از این قاره متفاوت بوده است.

این مورخ شهیر نهایتا در صدد نتیجه گیری این معنای با اهمیت و قطعی بر می آید که نه تنها در عصر حاضر بلکه حتی در آینده هم، این قرون وسطی است که به عنوان مهمترین ماترک اعصار گذشته، اروپای واحد و متحد امروز را با مشفت، صبوری و ایستادگی در دامان خود پرورانده است.

اروپای امروز بر مبانی فرهنگی و تمدنی عهد وسطی شکل گرفته و تکوین ساختار آن تا فردا نیز بر همان اساس تداوم خواهد یافت نویسنده مضافا با نگاهی نافذ به دوره های قبل و بعد از قرون وسطی نتیجه گیری می کند که میراث تمدنی و فرهنگی عهد باستان و آن گله آنین مسیحیت - که به تدریج و پس از طی دوران های سخت و پر منازعه به عامل وحدت اروپائیان مبدل گردید.

در عهد وسطی با هم تلاقی می کنند و در چنین بستر قرون وسطایی است که شاهد شکل گیری هویت اروپایی و سپس تکوین و قوام شاکله های سیاسی آن هستیم.