کوهستان شارلاتان

ازدواج موقت از دیرباز تاکنون موضوعی مناقشه‌برانگیز بوده که بارها دستمایه‌ی تولید فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی شده است. این بار ملیحه صباغیان، قصه‌نویس معاصر، این موضوع را دستمایه‌ی قصه‌ای زیر عنوان «پنجشنبه‌های سالن» کرده که در آن داستان زندگی طناز، دختری جوان را روایت می‌کند. طناز همراه مادرش برای ثبت‌نام در دانشگاه عازم شهرکی در اطراف پایتخت می‌شوند، اما پول‌هایشان به سرقت می‌رود. پول‌هایی که مادر به سختی فراهم کرده بود. آن‌ها که دیگر پولی برای ثبت نام ندارند به تهران باز می‌گردند و سراغ یکی از آشنایان مادر می‌روند، زوجی سالمند و تنها، خانم و آقای ترابی. خانم ترابی پس از شنیدن ماجرای آن‌ها از مادر طناز می خواهد اجازه بدهد او نزد آن‌ها بماند و کمی بعد شغلی هم برای طناز در یک سالن زیبایی پیدا می‌کند. آقای ترابی که در آستانه‌ی مرگ است می‌خواهد بار دیگر شور جوانی را تجربه کند. حضور دختری جوان در کنارش بهانه‌ی مناسبی به دست‌اش می‌دهد تا راز و آرزویش را به طناز بگوید. آقای ترابی به طناز پیشنهاد می‌کند به عقد موقتش درآید، او در عوض هزینه‌های زندگی‌اش را تامین خواهد کرد. طناز با پیشنهاد وسوسه‌کننده‌ای روبرو می‌شود که او را در برابر دو راهی اخلاقی قرار می‌دهد. در بخشی از رمان می‌خوانیم: «هیچ‌وقت به ‌اندازه‌ی این سه ماه فکر نکرده‌ام و مُخم را به کار نگرفته‌ام و دنبال «چرا» و «اگر» و «کاشکی» و این‌جور کلمه‌ها نگشته‌ام. دلم می‌خواهد برای یک روز هم که شده ذهنم را بتکانم. هر چه هست و نیست بریزم بیرون. گذشته‌... آینده... وهمِ آن جاده‌ی لعنتی... دلهره‌ی شب‌ها... آه که چه خوب می‌شود تمام این‌ها از یادم برود. ذهنی پاکِ پاک. خالی. صیقل‌خورده. و خیالم بماند این‌جا. فقط همین جا. آن وقت توی حصار این شهر‌‌ پُرجنب‌وجوش چرخ می‌زنم.»

معرفی کتاب زخمی

اردل از یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان ادبیات معاصر ترکیه به شمار می‌رود. او در کتاب زخمی به روایت سرگذشتِ مردی مبارز و نستوه پرداخته که به علت فعالیت‌های سیاسی - اجتماعیِ رادیکال خود، مدتی را در حبس می‌گذراند. از در نگارش این رمان از تجارب شخصی خویش در زندان‌های ترکیه بهره گرفته است. لازم به ذکر است که اثر پیش رو، پس از انتشار اولیه به جایزه‌ی ادبی «اورهان کمال» رسید.

درباره کتاب زخمی

کشور ترکیه، و پیش از آن، امپراتوری عثمانی، در سده‌ی اخیر در کانون آن دسته از حوادث تاریخی‌ای واقع بوده که به عمده‌ی تحولات بنیادین در جغرافیای خاورمیانه منتهی شدند. برای شناخت این حوادث و تحولات، می‌‌توان به متون تاریخی بسیاری مراجعه کرد؛ آثاری تحقیقی که برای استفاده‌ی پژوهشگران به رشته‌ی تحریر درآمده‌اند. اما راهی بهتر، راهی میان‌بُر، نیز وجود دارد، که از طریق آن می‌توان به شناختی دقیق از جامعه‌ی ترکیه دست یافت. این راهْ مطالعه‌ی آثار ادبیات معاصر ترکیه است، خصوصاً آثاری که در حیطه‌ی ادبیات داستانی به نگارش درآمده‌اند. کتاب زخمی (Yaralisin) که هم‌اینک نسخه‌ی الکترونیک آن پیش روی شماست، یکی از بهترین آثار ادبی‌ای‌ به شمار می‌رود که با عطف توجه به تحولات تاریخی، سیاسی و اجتماعی مهم در مرزهای ترکیه به رشته‌ی تحریر درآمده است. این اثر خواندنی که اول‌بار در سال 1973 به انتشار رسید، توسط اردل از نگاشته شده است؛ نویسنده‌ای برجسته که همچون بسیاری از همتایان و همکاران ترکِ خود در سده‌ی اخیر، بخش اعظمی از عمر را به فعالیت‌های رادیکالِ سیاسی و اجتماعی اختصاص داد، و در این راه هزینه‌های گزافی را نیز متحمل شد؛ از جمله زندانی و شکنجه شدن در یکی از بدنام‌ترین زندان‌های کشور ترکیه. کتاب زخمی بر اساسی همین تجربه‌ی دهشتناک نوشته شده است. شخصیت اصلی این اثر، مردی میان‌سال است که در اثرِ پاره‌ای از فعالیت‌های سیاسی علیه حکومت، دست‌گیر شده و به زندان می‌افتد. عمده‌ی وقایع داستانِ کتاب زخمی در زندان می‌گذرد. این رمان، برخلاف داستان‌های کلاسیک، پیرنگ منسجم و پیچیده‌ای ندارد. به واقع، آن‌چه در این اثر مهم است، نه قصه و داستان، بلکه موقعیت‌هاست. صفحاتی از کتاب را که ورق می‌زنیم، به سرعت درمی‌یابیم که اردل از قصه‌ی چندانی برای بازگفتن ندارد. اما در عوض، خرده‌روایت‌های گزارش‌گونه‌ی بسیاری در چنته دارد، که جملگیِ آن‌ها برآمده از تجارب زیسته‌ی خود او می‌باشند؛ خرده‌روایت‌هایی که مخاطب را به طور مستقیم با آنچه روزگاری در زندان‌های ترکیه گذشته، آشنا می‌سازند. اردل از در کتاب زخمی به روشنی نشان داده که آدمیزاد در ددمنشی و خباثت، به چه مقام شامخی می‌تواند نائل آید! شخصیت‌های کتاب او را می‌توان در دو گروه تقسیم‌بندی کرد: یکی گروه زندانیان، و دیگری گروهِ زندان‌بانان. آنچه در بیشتر صفحاتِ رمان روایت شده، ظلم و اجحافِ گزافی‌ست که گروه اول به واسطه‌ی گروه دوم متحمل می‌شود. به قول یاشار کمال، ناقد برجسته‌ی ترک که مقدمه‌ای خواندنی بر کتاب زخمی نگاشته، در رمانِ از شاهد فرایندی هستیم که طی آن، آدمیان به پیچ و مهره‌های دستگاهِ ظلم و سرکوب بدل می‌شوند؛ فرایندی مکانیکی که با تهی ساختنِ روحِ انسان از آرمان‌های اخلاقی، وی را به جانوری درنده تبدیل می‌کند، جانوری که اگر پایش بیفتد، در دریدن گلوی هم‌نوع خویش نیز لحظه‌ای درنگ نمی‌کند... کتاب زخمی توسط علیرضا سیف‌الدینی به زبان فارسی ترجمه شده و از سوی نشر چشمه در اختیار مخاطبین علاقه‌مند قرار گرفته است. لازم به ذکر است که نسخه‌ی صوتی این اثر نیز، در سایت و اپلیکیشن کتابراه موجود است.

هر شغلی خوشی‌ها و مصایب خودش را دارد. آن‌چه افراد تجربه می‌کنند یکسان است و تفاوتی نمی‌کند در بیمارستان باشد یا در دادگاه. بسیاری از این مسائل هم فقط برای خنداندن بشر آفریده شده است. با وجود این به نظر نمی‌رسد که در دادگاه و دادسرا و نزد قاضی چندان جایی برای این‌گونه ماجراها باشد. اما در آن‌جا نیز لحظات خوشی خواهیم یافت اگر به دنبال دیدن و تجربه کردن و آفریدن خنده باشیم. از پشت میز عدلیه خاطرات طنز یک قاضی دادگستری است. مشخص است که موضوع خنده هم جرم و مجرم و خواهان و خوانده است و خلاف‌کاری و دروغ، یا هر شر دیگری در این میان حرف اول و آخر را می‌زند. در لابه‌لای این خاطرات پرونده‌هایی مرور می‌شود که ما هر روز و در هر جایی می‌شنویم و به آن می‌خندیم اما باور نمی‌کنیم که راوی آن قاضی باشد. اما راوی قاضی این مجموعه‌داستان در میان همه‌ی مشکلات کاری‌اش لحظاتی یافته است که مضحک و کمیک و خنده‌آور است، خواه موضوع پرونده باشد و خواه رفتار دو طرف پرونده یا دفاعیات متهم. آن تصوری که ما از قاضی داریم بسیار متفاوت است با راوی این رمان که همه‌ی روز را بی‌قرار نشسته و در ماده‌های قانون و نامه‌های اداری غرق شده است تا سرانجام موضوعی خنده‌دار رخ بنماید و همه‌ی آن ملال‌ها را از بین ببرد