گفتگو با سم پکینپا

معرفی کتاب انقلاب بدون انقلابیون انقلاب‌های دهه‌ی 1970 و نتایجی که به بار آوردند، به ناامیدی عجیبی دامن زد که نتایج این ناامیدی تا همین امروز هزاره‌ی ‌سومی هم هویداست. آن انقلاب‌ها، شکست‌خورده از درون و بیرون، به چند دهه اختناق و غوغاسالاری سرمایه‌سالارانه منتهی شدند که کودتاها و ضد انقلاب‌ها در قالب پروژه‌های نولیبرالیستی، به‌خوبی عملیاتی‌شان کردند. فروپاشی شوروی نیز گویی نقطه‌ی پایانی بر همه‌ی این انقلاب‌ها و انقلابی‌گری‌ها بود و دیگر همه‌چیز و حتا تصوّر انقلاب نیز نامتصور می‌نمود، تا اینکه بهار عربی از راه رسید و شمال آفریقا و خاورمیانه را به شوری واداشت که بی‌بازگشت می‌نمود. از لحظه‌ای که «طارق طیب محمد بن بوعزیزی» در 4 ژانویه‌ی 2011 مقابل ساختمان شهرداری تونس خودش را به آتش کشید و به حکمرانی 23 ساله‌‎ی «زین‌العابدین بن علی» پایان داد تا روزی که «حسنی مبارک» و «معمر قذافی» در مصر و لیبی سقوط کردند، همه‌ی دنیا فهمیدند که انقلاب و سرشت راستین انقلابی‌گری هم‌چنان پابرجاست، حتا اگر آن‌گونه که «آصف بیات» در کتاب «انقلاب بدون انقلابیون» اذعان می‌کند، انقلاب‌هایی رخ دهد بدون «تصوّرات انقلابی»! کتاب آصف بیات اهمیتش را از امکانیت خود تصوّر انقلاب گرفته و تأکیدش بر «معنابخشی به بهار عربی» و این نکته که لحظه‌های خطیر گشودگی و فهم نسبت مردم و میلشان به آزادی هنوز پابرجاست و این انقلاب‌ها و جنبش‌های شکل‌گرفته‌ی پیرامونش موید همین نکته‌اند. انقلاب بدون انقلابیون، تحلیلی دقیق و موشکافانه از منظر جامعه‌شناسی‌ست که خودش در بطن رخدادها حضور داشته و تجربه‌ها و دیده‌ها و خوانده‌ها و شنیده‌هایش از وضعیت‌های انقلابی – از انقلاب 1979 ایران تا انقلاب‌های 2011، 2012 و 2013 کشورهای عربی – را در کتابی جامع و محل ارجاع تجمیع کرده‌است. کتاب آصف بیات، فهم چرایی ناگزیری انقلاب در زمانه‌ایست که همه‌چیز ضد انقلابی‌ست، از اقتصاد تا ذهن و زبان و اینکه چگونه مردمی دست به انقلاب زدند که خواهان رهایی بودند ولی حتا تصوّر انقلاب از آنها ستانده شده‌بود؛ مردمی که پیروز شدند بدون داشتن تصویری از پیروزی و همین نکته، نوری می‌تاباند از روزنی، برای همه‌ی آنها که ناامیدانه به رهایی امیدوارند.

کتاب‌ فوِ که‌ ترجمه‌ای‌ از اثر معروف‌ موسوم‌ به‌ مطالعاتی‌ درباره‌ هیستری‌ است‌ از حیث‌ تاریخی‌ و توجیهی‌ حائز اهمیت‌ و از حیث‌ آموزشی‌ در حیطه‌ علم‌ مربوطه‌ یک‌ نقطه‌ آغاز محسوب‌ می‌گردد. این‌ کتاب‌ در اصل‌ نقطه‌ عطف‌ شروع‌ دومین‌ انقلاب‌ در تاریخ‌ روانپزشکی‌ مدرن‌ و معرفی‌کننده‌ نخستین‌ روش‌ تبیین‌ شده‌ روان‌درمانی‌، تحت‌ عنوان‌ روانکاوی‌ بود. مطالعه‌ دقیق‌ این‌ اثر جهت‌ ورود به‌ قلمرو روان‌درمانی‌، درکل‌، و روانکاوی‌، به‌طور اخص‌، گامی‌ الزامی‌ و اجتناب‌ناپذیر بوده‌ و بمنزله‌ سنگ‌ بنای‌ ابتدایی‌ در برپایی‌ تشکیلات‌ عظیم‌ و متنوع‌ روان‌درمانی‌ است‌. اثر فوِ مراحل‌ گذر از هیپنوتیزم‌ به‌ پالایش‌ روانی‌ و سپس‌ ختم‌ آن‌ به‌ روانکاوی‌ را شامل‌ می‌شود. بیماران‌ مورد بحث‌ در این‌ کتاب‌ در زمره‌ ده‌ بیمار مشهور تاریخ‌ روانکاوی‌اند که‌ مطالعه‌ سرگذشتشان‌ بر هر کارآموزی‌ در فن‌ روانکاوی‌ الزامی‌ است‌. این‌ کتاب‌ همچنین‌ زادگاه‌ اولین‌ اصطلاحات‌ رایج‌ در حوزه‌ روانکاوی‌ و نخستین‌ تقسیم‌ بندیهای‌ قراردادی‌ در تشکیلات‌ روانی‌ ـ ذهنی‌ انسان‌ می‌باشد. در این‌ کتاب‌ فاصله‌ جسم‌ و روان‌ به‌ حداقل‌ خود رسیده‌ و تجربیات‌ عینی‌ مولفین‌ خود را که‌ منجر به‌ بروز تحولی‌ اساسی‌ در فرایندهای‌ حوزه‌ علوم‌ روانی‌ ـ رفتاری‌ و کشف‌ قلمرو شگفت‌ انگیز ناخودآگاه‌ گردید در معرض‌ سنجش‌ دانش‌ پژوهان‌ و محققین‌ قرار می‌دهد.