(1392) سیره تربیتی پیامبر (ص) و اهل بیت

معرفی کتاب دختران شهرزاد: زنان نویسنده ایرانی

کتاب دختران شهرزاد نوشته‌ی پژوهشگر ایرانی حسن میرعابدینی است که پژوهشی ادبی، تاریخی و ارزشمند درباره‌ی بانوان نویسنده‌ی ادبیات پارسی به‌شمار می‌رود. نویسنده سعی دارد با بررسی جوانب مختلف و فرازوفرود‌های تاریخی و فرهنگی، تصویری جامع از حضور زنان و شکل کار حرفه‌ای آن‌ها در عرصه‌ی ادبیات فارسی ارائه دهد.

درباره‌‌ی کتاب دختران شهرزاد

اگر گشتی در عرصه‌ی ادبیات فارسی ایران بزنید، قطعا اسامی نام‌آشنای زیادی برمی‌خورید که در پهنه‌ی ادبیات ایران خوش می‌درخشند. اما، آیا تابه‌حال از خودتان پرسیده‌اید که از میان همه‌ی این اسامی، نام چند زن نویسنده یا فعال در حوزه‌ی ادبی کشور شناخته شده است؟ حقیقت آن است که موقعیت اجتماعی محدود‌تر بانوان، به‌ویژه در سال‌های گذشته، مجال بروز و ظهور و یا دستیابی به شهرت را از این قشر گرفته است و به‌همین‌دلیل گاهی با اسامی ناآشنایی برخورد می‌کنیم که در عین بی‌نظیر بودن در فرم، تکنیک و محتوای ادبی، چندان شناخته‌شده نیستند. حسن میرعابدینی در کتاب دختران شهرزاد، نگاه دقیق ‌و موشکافانه‌ای به موضوع قصه‌گویی و نویسندگی زنان در تاریخ ادبی ایران می‌اندازد. نویسنده کارش را با معرفی اولین زنانی که بارقه‌ی ذهن درخشان خود را روی کاغذ ثبت کردند آغاز می‌کند و پس از آن به تاریخ ادبیات سال‌های معاصر می‌پردازد و از میان نویسندگان برجسته و بی‌شمار این دوره، از نام‌های مختلفی یاد می‌کند. کتاب دختران شهرزاد: زنان نویسنده ایرانی، تصویری جامع را از سیر تغییر و تحولات در آثار نویسنده‌های زن، به‌ویژه در سده‌ی اخیر به مخاطب ارائه می‌دهد و در این مسیر ویژگی‌های روایی و مضمونی آثار دوره‌های مختلف را به ترتیب بررسی می‌کند. به‌طور کلی، فصل‌های آغازین کتاب از نخستین گام‌های زنان پارسی‌زبان در مسیر نویسندگی و خلق ادبی سخن می‌گوید که سال‌های ابتدایی قرن اخیر تا اواخر دهه‌ی چهل را در برمی‌گیرد. در این دوره، حضور بانوان در ادبیات منثور فارسی نهایتاً به بیست نفر ختم می‌شد و این درحالی بود که چند صد مرد تا آن زمان در زمینه‌ی داستان‌نویسی بخت‌آزمایی کرده بودند. اما همین حضور اندک بانوان کافی بود تا راه برای باقی شیفتگان ادبیات هموار شود. در فصل‌های بعدی کتاب، نویسنده به سال‌هایی که راه درخشش در آسمان ادبیات ایران برای زنان هموار شد اشاره می‌کند. در سال‌های میانی سده‌ی اخیر که زنان طبقه‌ی متوسط نیز توانسته بودند در وادی پرتلاطم ادبیات داستانی خودآزمایی کنند، بسیاری از زنان دیگر علاقه‌مند به ادبیات و داستان‌نویسی در این عرصه حضور یافتند و به ادبیات معاصر کشور رنگ و لعاب جدیدی بخشیدند. نویسنده ضمن بررسی دهه‌های مختلف، از تاثیرگذاری آثار نویسندگان مرد بر آثار ادبیات زنان می‌گوید و با نگاهی دقیق، شروع روند ابتکارات و ایجاد روش‌های جدید در سبک نوشتاری نویسندگان زن را به تصویر می‌کشد. کتاب دختران شهرزاد، همچنین جزئیات جذاب و شیرینی را از سیر حرفه‌ای ادبیات زنان بازگو می‌کند و در بخش‌هایی، از شگرد‌های ادبی و سبک مشترک نثر نویسندگان دوره‌های مختلف می‌گوید؛ حسن میرعابدینی در ادامه‌، صحبت را به موضوعاتی که توجه کمتری به آن‌هاشده‌ است هدایت می‌کند. موضوعاتی همچون ادبیات در مطبوعات و پاورقی‌نویسی یا رئالیسم جادویی که خودشان به‌تنهایی جذابیت دارند؛ نویسنده درنهایت دورنمای کامل و روشنی را از آن چه طی یک‌صد سال گذشته بر آثار ادبیات زنان ایران گذشت نشان می‌دهد. اثر پیش‌رو برای آشنایی با تاریخچه و سیر آثار نویسندگان زن ادبیات معاصر فارسی، بسیار خواندنی و راهگشاست. کتاب دختران شهرزاد اولین‌بار در سال 1400 و به همت نشر چشمه در دسترس علاقه‌مندان ادبیات فارسی قرار گرفته است.

در بخشی از کتاب ملوی می‌خوانیم

آشپزخانه از دور انگار در تاریکی فرورفته بود. و از جهتی چنین بود. اما از جهتی دیگر چنین نبود. چون چشمانم را که به شیشه‌ی پنجره چسباندم نوری ملایم و مایل به قرمز دیدم که نمی‌توانست از اجاق باشد، چون اجاق نداشتم، فقط یک گاز ساده داشتم. بگوییم یک اجاق، اما یک اجاق‌گاز. یعنی در آشپزخانه یک اجاق واقعی هم بود، اما خراب. متأسفم، اما همین است، در خانه‌ای که یک اجاق‌گاز نداشته باشد احساس راحتی نمی‌کنم. شب‌ها، وقتی پاورچین‌پاورچین رفتنم را متوقف می‌کنم، دلم می‌خواهد بروم سمت شیشه، چه روشن باشد چه تاریک، و داخل اتاق را نگاه کنم، ببینم چه خبر است. صورتم را با دستانم می‌پوشانم و از لای انگشتانم با دقت نگاه می‌کنم. چندتایی همسایه را به همین شکل ترسانده‌ام. دستپاچه بیرون می‌آید، کسی را نمی‌بیند. آن ‌وقت از تاریکی‌شان تاریک‌ترین اتاق‌ها در برابرم پدیدار می‌شود، گویی هنوز توأم با چابکی روزِ ناپدیدشده یا نوری که دمی پیش خاموش شده، شاید به دلایلی که هر قدر درباره‌شان کمتر گفته شود بهتر است. اما شفق در آشپزخانه از جنسی دیگر بود و از چراغ‌خواب می‌آمد با دودکش سرخ که، در اتاق مارتا، دیواربه‌دیوار آشپزخانه، مدام می‌سوخت پای مریم عذرای کوچک که روی چوب کنده‌کاری شده بود، آویخته بر دیوار. مارتا که از تاب‌خوردن خسته شده بود آمده بود تو و بر تخت‌خوابش دراز کشیده بود، درِ اتاقش را باز گذاشته بود تا کوچک‌ترین صداهای خانه را از دست ندهد. اما شاید خوابش برده بود. دوباره رفتم طبقه‌ی بالا. پشت درِ اتاق پسرم ایستادم. دولا شدم و گوشم را به سوراخ کلید چسباندم. برخی چشم‌شان را می‌چسبانند، من گوشم را، به سوراخ کلیدها. چیزی نمی‌شنیدم، در کمال تعجب. چون پسرم موقع خواب سروصدا می‌کرد، با دهان باز. خیلی مراقب بودم در را باز نکنم. چون این سکوت ماهیتی داشت که ذهنم را مشغول می‌کرد، تا مدتی کوتاه. به اتاقم رفتم.