طبیعت و قاعده: آن چه سبب میشود تا فکر کنیم
در کتاب حاضر، دربارة کارکرد مغز انسان، سازوکار تفکر، آگاهی، اخلاق، دین، هنر و دیگر نکتههای مهم علمی، فلسفی و اجتماعی در قالب گفتوگوی میان دو متفکر بحث شده است؛ یکی «پل ریکور» فیلسوفی که موجب رونق بحث هرمنوتیک در پایان سدة بیستم شد و دیگر «ژان پییر شانژو» دانشمند و پژوهشگری در حوزة نوروبیولوژی. این کتاب در هفت فصل با این عناوین به نگارش درآمده است: برخورد ضروری: دانش و بصیرت، دانش از مغز و آگاهی از خویشتن و امر زیستی و امر هنجار بنیاد؛ جسم و ذهن: در جستوجوی گفتمانی مشترک: ابهام دکارتی، نقش نور و ساینس و به سوی گفتمانی از نوع سوم؛ مدل نورونی و آزمون تجربی: مغز انسان و ابژههای ذهنی؛ آگاهی از خویشتن و آگاهی از دیگران: فضای آگاهی، مسالة حافظه و فهم خویشتن، فهم دیگری؛ سرچشمة اخلاق: تکامل داروینی و ضوابط اخلاقی؛ اشتیاق و هنجارها: گذر به هنجار؛ جهانشمولی اخلاقی و اختلافهای فرهنگی: تفاوت باورها، رسوایی شر و...
ژاک دریدا
تاریخچهی آواشناسی و سهم ایرانیان
آواشناسی یکی از شاخههای زبانشناسی و بر سه نوع است: آواشناسی تولیدی، صوتی (آکوستیک) و شنیداری در آواشناسی تولیدی، آوای زبان را بر اساس اندامهای گفتاری توصیف میکنند. در آواشناسی صوتی، ویژگیهای فیزیکی آواهای زبان بررسی میشود. آواشناسی شنیداری نیز، مربوط به نحوة ادراک آواها است و بیشتر با روانشناسی زبان پیوند دارد. امروزه برای بررسی آواشناسی لازم است پیشینة آواشناسی در پیشینة مطالعات زبان جستوجو شود. بدینمنظور، در این کتاب، آواشناسی در محدودة زمانی حدود قرن ششم قبل از میلاد تا قرن پانزدهم میلادی بررسی شده است. نخست دربارة یونان، روم، هند و دانشمندانی که در آن کشورها و در آن دوره، زبان را بررسی کردهاند، بحث شده است. سپس مطالبی دربارة اوضاع اجتماعی ایران، پس از ورود اعراب، زبان علم و چگونگی مطالعات دستوری آورده شده است. در پایان، آواشناسی در سرزمینهای اسلامی بررسی و آثار دانشمندان در حوزة آواشناسی زبان عربی و آواهای زبان فارسی در قرون اولیة هجری ارزیابی و شرحی بر آنها داده شده است؛ ضمن آن که، سهم دانشمندان ایرانی در تکوین آواشناسی نیز در همین مقال مشخص گردیده است.
ژان-فرانسوا لیوتار
ژان فرانسوا لیوتار (98-1925) یکی از برجستهترین اندیشهگران انتقادی در نیمة دوم سدة بیستم بود. شهرت او بیشتر به خاطر تحلیلهای راهگشایش از پسامدرنیسم و پسامدرنیته که محور اصلی مورد توجه نگارنده در این کتاب هستند. نویسنده میکوشد در کتاب حاضر که مجلدی از مجموعة اندیشهگران انتقادی است، با گزینش دقیق، منسجم و هدفمند اندیشههای اساسی این متفکر، به جای دانشی سطحی، شناختی عمقی به خواننده ارائه و انگیزهای برای خوانشهای پیشرفتهتر مهیا کند.
مارتین هایدگر
مارتين هايدگر خداوندگار پنهان انديشه مدرن است. تأثير او بر متفكران نيمه دوم سده بيستم، اغلب بي آن كه تصريح شود، فراگير بوده است، مخصوصاً بر آن ملغمهاي كه در علوم انساني با عنوان عجيب (نظريه) شناخته ميشود. انديشههاي هايدگر با ژرفترين پيشفرضهاي عموماً ناانديشيده هرگونه كار فكري سر و كار دارد و ذات اشتياق به دانايي را مورد بازانديشي قرار ميدهد. در نيمه دوم سده بيستم، عمدتا تحت تأثير مستقيم يا غيرمستقيم هايدگر بود كه ديدگاه سنتي، مبني بر اين كه پژوهش فكري و علمي و در كل جست و جوي حقيقت در گوهر خود بيطرف يا حتا منتقد اشكال توجيهناپذير اقتدار است، جاي خود را به بحثهايي از اين دست داد كه شوق دانستن اغلب زير نفوذ عناصر سلطه و نظارت قرار دارد. هايدگر در سال 1976 و در سن هشتاد و شش سالگي درگذشت، و امروز كار او حتا از آن زمان هم اعتبار بيشتري يافته، به ويژه در خاك اصلي اروپا كه زوال ماركسيسم به نقد راديكال هايدگر از انديشه غربي نمود تازهاي بخشيده است.
آشنایی با شوپنهاور
کتاب حاضر، از مجموعة کتابهای «آشنایی با فیلسوفان» است که در آن سرگذشتنامه ای از «شوپنهاور»، به همراه نقد و تفسیر برخی از آثار او ارائه شده است. آرتور شوپنهاور در سال 1788 در «دانتزیک» متولد شد. شوپنهاور متفکر معاصر «هگل»؛ نظام او را شایستة تحقیر میدانست. هگل معتقد بود تجربه های انسان، حرافیهایی بر اساس دریافتهای حسی است. اما شوپنهاور مانند کانت معتقد بود که جهان بنیادی اخلاقی دارد. او در آثارش چون: «جهان همچون اراده و تصور» و «متعلقات و ملحقات» و... نیز اعتقاداتش را نمایان ساخته است. وی در سال 1860 در فرانکفورت درگذشت. در پایان کتاب، گاه شمار رخدادهای فلسفی و زندگی شوپنهاور ضمیمه شده است.
پیرنگ
مجموعه مكتبها، سبكها و اصطلاحات ادبي و هنري كه اين كتاب يكي از آنهاست دربر گيرنده حدود سي كتاب مستقل از هم است. اين كتاب به مقولههايي گوناگوني ميپردازند: برخي به نهضتها و جنبشها و مكتبهاي ادبي، برخي به انواع ادبي و برخي به ويژگيهاي سبكي و مانند اينها.
پيرنگ با اصطلاحات گوناگوني به فارسي ترجمه شده است كه مهمترين آن عبارتاند از: پيرنگ، طرح، طرح و توطئه، چهارچوب، دسيسه، داستان و خلاصه داستان. از ميان اين اصطلاحها دو اصطلاح «طرح» و «پيرنگ» رواج بيشتري يافته است. كتاب حاضر يكي از دشوارترين و پيچيدهترين كتابهاي اين مجموعه است. مولف در كنار نگاه تاريخي تحليلي مرسوم در اين گونه آثار نگرش فلسفي روانشناختي هم به موضوع داشته است. مهمترين حسن اين كتاب شايد اين باشد كه علاوه بر آن كه بينش تازهاي در باب پيرنگ به ما ميدهد، ما را به تنوع نگاهها و گوناگوني آثاري كه در اينباره نوشته شده نيز آشنا ميكند.
تئودور آدورنو
«تئودور آدورنو» فیلسوف، جامعه شناس، موسیقیدان، منتقد موسیقی و ادبیات، و آهنگساز بود. آدورنو از روشنفکران برجستة آلمان غربی، پس از جنگ جهانی دوم به شمار می آمد. وی منتقد سرسخت جامعة مدرن بود و به مخاطرات زیستن در جهانی که هم امکان برقراری صلح و امنیت برای همة ساکنانش و هم هر آن لغزیدن به دامان وحشت و فاجعه ای تصورناپذیر را بالقوه در خود دارد، به خوبی آگاه بود. آدورنو در خلال ناآرامیهای انقلابی جریانهای دانشجویی در اواخر دهة 1960 م، که از بسیاری جهات روابط چندان حسنه ای هم با آنها نداشت، درگذشت. کتاب حاضر، از مجموعة کتابهای «اندیشه گران انتقادی» است که در آن به بررسی زندگی تئودور آدورنو پرداخته شده است. در این کتاب علاوه بر معرفی زندگی آدورنو، مهمترین آثار وی نیز تحلیل و اندیشه های ایشان نیز نقد شده است.
ژانر (نوع ادبی)
مجموعه مكتبها، سبكها و اصطلاحهاي ادبي و هنري كه اين كتاب يكي از آنهاست دربرگيرنده حدود 30 كتاب مستقل از هم است. اين كتابها به مقولههاي گوناگوني ميپردازند؛ برخي به نهضتها و جنبشها و مكتبهاي ادبي و برخي به ويژگيهاي سبكي و مانند اينها.
در كتاب نوع ادبي بررسي شده است كه چگونه آگاهي از نوع ادبي به شناخت بهتر آثاري بسيار متفاوت همچون ليسيداس ميلتن و غزلوارههاي بريمن كمك ميكند. اين نخستين كتابي است كه در آن نظريه نوع به صورت تاريخي بررسي و سرگذشت آن از زمان بلاغيون يونان باستان تا چهرههاي معاصري همچون فراي و تودرف دنبال شده است. تاكيد نويسنده در اين كتاب بر نحوه انعكاس نگرشهاي زيباشناختي نظريهپردازان در آرايي است كه درباره انواع ابزار داشتهاند. نويسنده، پس از بررسي گرايشهاي فكري فعلي در عرصه نظريه نوع، بر محدوديتهاي ذاتي برخي از متون پژوهشي موجود انگشت ميگذارد و سمت و سويي براي پژوهشهاي بعدي در اين زمينه پيشنهاد ميكند.
آشنایی با کافکا
«آشنایی با نویسندگان» مجموعهای است برای آگاهی از اندیشه و زندگی نویسندگان برجسته و تأثیری که آنها بر جهان فرهنگ و ادب و چالش آدمی برای درک جایگاه خود در جهان هستی گذاشتند. هر کتاب در کنار زندگینامه این اشخاص، افکار و عقاید نویسنده را بهویژه در مواجهه با جریانها و تحولات ادبی و فرهنگی عصرش بازگو و نکات اصلی اندیشههای او را از زبان خود او بیان میکند. مولف به تحلیل روحیات و شخصیت نویسندگان توجهی خاص دارد. در این مجموعه به زندگی و اندیشههای نویسندگان مطرحی چون: بکت، بورخس، تولستوی، داستایفسکی، گارسیا مارکز، ناباکوف، ویرجینیا وولف، جویس و همینگوی پرداخته شده است. پیش از این، مجموعهی «آشنایی با فیلسوفان» از پل استراترن با موفقیتی چشمگیر مواجه شد و تسلط خود بر انتخاب گزیدهها و پرداختن به آنها را نشان داد.
کتاب پیشرو «آشنایی با کافکا» است که به زندگی، اندیشهها و شخصیت «فرانتس کافکا»، از برجستهترین نویسندگان آلمانی پرداخته است. تصویر شخصیت پیچیده کافکا بعد از گذشت دههها هنوز هم قابلبحث است و همواره مورد توجه منتقدین، نویسندگان و علاقهمندان به ادبیات است. در این کتاب با لحنی ساده و به اختصار، نویسنده تلاش میکند تا پیچیدگیهای شخصیت کافکا و افکارش را برای خواننده ساده نماید تا طیف وسیعی از علاقهمندان بتوانند با این نویسنده تأثیرگذار و الهامبخش آشنا شوند. علاوهبر مقدمه و موخره که موقعیت تاریخی و اجتماعی نویسنده و جایگاه او در تاریخ ادبیات را بازنمایی میکند، شامل گاهشماری است که رخدادهای مهم زندگی و دوران نویسنده را دربرمیگیرد. در شرح احوال و آثار کافکا به تحلیل روحیات و شخصیت او بسیار توجه کرده، از همین رو است که خواننده در پایان کتاب احساس میکند فرانتس کافکا، برای او نهفقط یک نام مشهور، بلکه شخصیتی آشنا است.