معرفی کتاب دین در جوامع مدرن (مقالاتی در جامعهشناسی دین)
باور راسخ بسیاری از اندیشمندان دوران مدرن این بود که مدرنیته بر زمین ویرانهی دین پیریزی شده است. در این دوران، پارادایم غالب بر حوزههای گوناگونی چون فلسفه، جامعهشناسی، مردمشناسی، روانشناسی، روانکاوی و غیره نابودی گریزناپذیر دین در سیر تحول و دگرگونی اندیشهی بشری بود. این پارادایم بهویژه از نیمهی دوم سدهی بیستم با چالش جدی رشد و شکوفایی باورها، آداب و اعمال دینی در درون کشورهای غربی رهاشده از قیمومیت کلیسا روبهرو شد. کتاب حاضر گزیدهای است از نوشتهها و کنکاشهای اخیر چند چهرهی برجستهی جامعهشناس دین در فرانسه دربارهی وضعیت کنونی امر دینی این کشورها. نویسندگان بر این باورند که بازگشت امر دینی بیش از اینکه بهمعنای رجعت به گذشته باشد، فراوردهی پدیدهی بازخوانی منابع معنایی گذشته و نیز درهمآمیزی آنها با منابع مشروعیتبخش مدرن است. در چنین وضع و حالی، ملاکِ حقانیتِ یک باور تجربهی شخصی و رهاورد سودمند آن برای فرد است. رویهمرفته، کتاب حاضر میتواند نکات بسیار ارزندهای را در اختیار خوانندگان فارسیزبان قرار دهد و آنان را در دریافت بهتر از جایگاه دین، صور دینداری در جوامع مدرن و چالشهایی که دین در ظرف و زمینهی نوین با آن روبهرو است یاری دهد.
دین در جوامع مدرن (مقالاتی در جامعهشناسی دین) - انتشارات نی
… به این اثر بهعنوان اصول ریاضی فلسفهی طبیعی مینگرم. چرا که بهنظر میرسد وظیفهی اصلی فلسفه این است که نیروهای طبیعی موجد حرکات در پدیدهها را بیابد و آنگاه از نیروهای بهدست آمده پدیدههای دیگر را تبیین کند و با این دیدگاه است که گزارههای کتابهای اول و دوم را ارائه نمودهام. در کتاب سوم، من این نیروها را در تشریح منظومهی جهانی بهکار گرفتهام و با استفاده از گزارههایی که در کتابهای قبلی به طریق ریاضی طرح و اثبات شدهاند و از روی پدیدههای سماوی، نیروی جاذبهی اجسام به سوی خورشید و سیارات دیگر را بهدست آوردهآم و آنگاه با استفاده از این نیروها و گزارههای دیگر که آنها نیز جنبهی ریاضی دارند، حرکات سیارات، ستارههای دنبالهدار، ماه و دریا را نتیجه گرفتهام.
معرفی کتاب هویت ایرانی (از دوران باستان تا پایان پهلوی)
هویت ملّی و قومی، مانند دیگر پدیدارهای اجتماعی، مقولهای تاریخی است که در سیر حوادث و مشی وقایع تاریخی پدیدار میشود، رشد میکند، دگرگون میشود و معانی گوناگون و متفاوت پیدا میکند. هویت ملّی و قومی از تصور تمایز و رویارویی میان «ما» یا «خودیها» در برابر «دیگران» یا «بیگانگان» نشئت میگیرد. این احساس دوگانگی میان «ما و دیگران» اگر در حد اعتدال و معقول باشد میتواند همچون نیرویی برای همیاری و اعتلای فرهنگی ظاهر شود و اگر به قلمرو تعصبات و دشمنیها و کینهتوزیهای ملّی و قومی و نژادی درآید یا به بهانهی چالش با تعصبات ملّی و قومی، به نفی و انکار و تمسخر میراث فرهنگی خویش بنشین، نیرویی ویرانگر خواهد شد، زایندهی دشمنی و ستیزهجویی. در این کتاب پس از بررسی فشردهی دیدگاههای مربوط به هویت قومی و ملّی، که بازسازی هویت ایرانی را در دوران ما شکل داده و به تصویر کشیدهاند، تحول تاریخی هویت ایرانی در دوران پیش از اسلام، سدههای میانهی اسلامی تا دوران صفویه، پیدایش هویت «شیعی ایرانی» در دورهی صفوی و سرانجام پیدایش تطور و هویت ملّی ایرانی در قرنهای نوزدهم و بستم میلادی بررسی و تحلیل میشود.
هویت ایرانی (از دوران باستان تا پایان پهلوی) - انتشارات نی
معرفی کتاب آستانه تجدد (در شرح تنبیهالأمة و تنزیهالملّة)
اثر شایستهی تقدیر در سیوچهارمین دورهی کتاب سال ۱۳۹۵
در حوزهی علوم اجتماعی
تنبیهالأمة و مؤلف ارجمندش نماد مکتبی فقهی ـ سیاسی شد که بیان دینی از آزادی و دموکراسی در مذهب شیعه فراهم میکرد و یا حداقل مقدمات چنین مهمی را تدارک میدید. به همین دلیل است که تنبیهالأمة در مرکز مناقشات معاصر ما، دربارهی استبداد و مردمسالاری از یکسو، و نوگرایی مذهبی و سکولار از سوی دیگر نشسته و در این چهار سوق، همزمان مورد توجه علاقمندان به مذهب، سیاست، تاریخ و ملیت قرار گرفت و «جاذبه و دافعهی» پردامنهای برانگیخت.
بحران اندیشه و سیاست در ایران معاصر، و اهتمام و توسعهی علوم انسانی در سطوح آموزش عالی، موجب اقبال روزافزون به تاریخ اندیشهی سیاسی معاصر گردید و باز هم تنبیهالأمة نائینی اهمیت مضاعفی از دیدگاه رابطهی دین و دموکراسی پیدا کرد. اما ادبیات کتاب نائینی چنان فشرده و دشوار است که خواننده و پژوهشگر امروز را با مشکلات جدی مواجه میکند.
در این کتاب مؤلف کوشیده است با توضیح واژگان در کنار متن و شرح و تحشیهی تنبیهالأمة اندیشهی مکنون در آن را بازنماید و امکانات و تنگناهای این اثر مهم را در راستای رابطهی دین و دموکراسی، و بهطور کلی، دین و دولت مدرن آشکار سازد.
آستانه تجدد (در شرح تنبیهالأمة و تنزیهالملّة) - انتشارات نی
معرفی کتاب موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی (زندگی و کارنامه علی خسروشاهی)
زندگی تجار و صاحبان صنایع همواره پر از ابهام و سرشار از قضاوتهای ارزشی و ایدئولوژیک بوده است. کتاب حاضر کوششی است تا برخی از این زوایا را از درون شرححال و فعالیتهای تجاری و صنعتی علی خسروشاهی ـ از بنیانگذاران شبکهی توزیع، فروش و بازاریابی مدرن در صنعت بیسکویت و شکلاتسازی ـ روشن کند. وی در خانوادهای تجارتپیشه در تبریز بهدنیا آمد و با گسترش فعالیتهای توزیع و فروش به تولیدات صنعتی روی آورد و بنیانگذار گروه صنعتی مینو بود که در خاطرهی چشایی مردم نقش بسته است. با این حال، کمتر کسی است که از فرازوفرود این فعالیتها اطلاع داشته باشد. مطالعهی این شرححال نهتنها میتواند تا حدی معمای توسعهنیافتگی ایران را از پسِ پردهی وضعیت زندگی کارآفرینان و صنعتگران ازجمله علی خسروشاهی نشان دهد، بلکه اهمیت تحقیقات تاریخی را جایگزین برخی کوتهبینیها به کنشهای اقتصادی آنها میکند. بهعلاوه، مطالعهی این شرححال به یافتن الگویی بومی برای مدیریت اقتصاد در بخش خصوصی و کارآفرینی نیز کمک میکند. همچنین، کتاب پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی فعالیتهای صنعتی در ایران معاصر را نیز به تصویر کشیده است.
موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی (زندگی و کارنامه علی خسروشاهی) - انتشارات نی
از زمان انتشار این کتاب در سال ۲۰۰۳ این ایده که وضعیت استثنایی در دموکراسیهای غربی به پارادایم معمولِ حکومت بدل شده دیگر واقعیتی بدیهی است و هیچ تحلیل سیاسی جدی نمیتواند انکارش کند. نهتنها قوانینی که در پی حملات سپتامبر ۲۰۰۱ وضع شدند و دستکم دوبرابر محدودکنندهتر از قوانین ایتالیای فاشیستاند کاملاً در چارچوب [وضعیت استثنایی] میگنجند، بلکه اعلام وضعیت اضطراری در ۲۰ نوامبر بهمدت سه ماه در فرانسه گامی تعیینکننده در این چارچوب بود که البته دولت آن را تمدید هم کرده است. بدینترتیب وضعیت استثنایی بهگونهای ماندگار در قلب اروپا خانه کرده است.
اولین هدف آگامبن در این کتاب نشان دادن این نکته است که وضعیتهای اتفاقا خیلی هم استثنایی نیستند بلکه بنابر حکم مشهور بنیامین، تبدیل به «قاعده» شده اند. نویسنده با همین هدف به تبارشناسی وضعیت استثنایی از سرچشمه های کهناش در حقوق روم تا مظاهر مدرن ترش در فرانسه انقلابی آمریکای دوره جنگ داخلی آلمان نازی و ایتالیای فاشیست می پردازد تا نهایتا به این نتیجه برسد که وقتی وضعیت استثنایی بدل به قاعده شد نظام حقوقی سیاسی هم تبدیل به یک ماشین کشتار می شود. موتور زیست سیاسی این ماشین کشتار همان وضعیت استثنایی آگامبن غرب را به سوی یک جنگ داخلی عالم گیر پیش
است که به زعم میراند» نویسنده حتا گامی فراتر مینهد و وضعیت استثنایی را درون ماندگار ساختار حقوقی سیاسی و بلکه متافیزیکی غرب معرفی می کند. ساختار اصلی و آغازینی که ما به ازایش را باید در هستی شناسی و زبان جست. آگامین میگوید به موجب این ساختار بنیادین
که بین نوموس و لوگوس مشترک است قوه و فعل به طور ریشه ای از هم می گسلند. همه چیز به گونه ای است که انگار هم نوموس هم لوگوس محتاج نوعی منطقه ی آنومیک یا نامنطقی تعلیق بوده اند تا ارجاع خود را به عالم حیات توجیه و شالوده مند کنند. قانون ظاهرا فقط در صورت ادغام آنومی قادر است به حیات خود ادامه دهد درست همان طور که زبان فقط به شرط مصادره ی امر غیر زبانی میتواند موجودیت داشته باشد.
وضعیت استثنایی (با پیشگفتار نویسنده بر ترجمهی فارسی) - انتشارات نی
ماریو: توی این دوره و زمونه دیگه صداقت و درستی برای کسی اهمیت نداره. همه با فریب و تقلب و زدوبندهای کثیف زندگی میکنن…! مردم همدیگه رو زیر دست و پا له میکنن، از هم نردبون ترقی میسازن تا زندگی کنن. خب، چی کار باید کرد؟ یا باید قواعد این بازی کثیف رو قبول کنی… تا از این چاه بیای بیرون… یا این که توی چاه باقی بمونی.
ویسنته: (با لحنی سرد.) اونوقت برای چی نباید از این چاه خارج شد؟
ماریو: دارم برات توضیح میدم… من از این دنیا حالم بهم میخوره. همه فکر میکنن که فقط دو جور میشه توی این دنیا دووم آورد: یا تو بقیه رو بخوری یا اینکه بقیه تو رو قورت بدن. همه میگن: «یا میخوری، یا میخورنت!» نظریات قشنگی هم واسه آرامش خاطر بهت میدن: «زندگی مبارزه است»… «راه رسیدن به خیر از شر میگذرد»… «اول خویش، سپس درویش»… اما من دارم سعی میکنم از کنج خودم تکون نخورم و ببینم آیا راهی برای نجات از بلعیدهشدن هست… بدون اینکه مجبور باشم کسی رو ببلعم.