جامعه شناسی روشنفکران ماکس وبر

کتاب «خواجه‌ی تاجدار» به قلم ذبیح الله منصوری، یکی از پرکارترین مترجمان و نویسندگان ادبیات ایران، نگاشته شده و دربردارنده‌ی داستانی تاریخی از دوران قاجار و به‌ویژه زندگی آقا محمدخان قاجار است. این کتاب، که به نظر می‌رسد ترجمه و اقتباسی از اثری نوشته شده توسط نویسنده‌ای فرانسوی به نام ژان گور باشد، به روایت وقایع تاریخی ایران از زمان مرگ نادرشاه افشار تا پایان حیات بنیان‌گذار سلسله‌ی قاجار، آقا محمدخان قاجار، در سبکی ادبی و روایی، می‌پردازد. در واقع، در این کتاب، منصوری با بهره‌گیری از دانش تاریخی و توانایی‌های ادبی خود، تصویری جذاب و زنده از این دوران پرفراز و نشیب را به خواننده ارائه می‌دهد و با استفاده از شیوه‌ای داستان‌گونه، وقایع و شخصیت‌های تاریخی را به نحوی توصیف می‌کند که خواننده ارتباط بسیاری با ‌آن‌ها می‌گیرد، گویی که مستقیما دارد آن‌ها را مشاهده می‌کند. کتاب «خواجه‌ی تاجدار» نه تنها به عنوان یک اثر ادبی بلکه به عنوان یک منبع تاریخی نیز می‌تواند ارزشمند شمرده شود. منصوری در این اثر تلاش کرده تا با نگاهی عمیق‌تر به تاریخ، به تحلیل و بررسی شخصیت‌ها و رویدادهایی بپردازد که بر سرنوشت ایران تأثیرگذار بوده‌اند. با این حال، برخی منتقدین و مورخین بر این باورند که بسیاری از رویدادهای نگاشته شده در این کتاب بیشتر حاصل خلاقیت ذهنی و قوه‌ی خیال منصوری است تا واقعیت‌های تاریخی. این نکته ممکن است برای برخی خوانندگان اهمیت داشته باشد که تا چه اندازه می‌توانند به دقت تاریخی این داستان اعتماد کنند. با این اوصاف، این کتاب جذاب، احتمالا به عنوان یک منبع پژوهشی جدی، آنچنان کارآمد نخواهد بود اما می‌تواند برای علاقه‌مندان به رمان‌های تاریخی و البته دوران قاجار و زندگی عجیب آقا محمدخان قاجار جذاب و خواندنی باشد. مصنوری در این اثر، مانند دیگر آثارش، با ترکیبی از داستان‌پردازی و تحلیل تاریخی، خواننده را به دورانی دیگر ‌می‌برد و او را با فراز و نشیب‌های بخشی از تاریخ ایران آشنا می‌کند. . .

"آشغالدونی" داستانی است به قلم "غلامحسین ساعدی" که از دریچه ی نگاه اول شخص بیان می شود. این شخص علی است که پسری نوجوان و شهرستانی بوده و همراه پدرش به تکدی گری می پردازد. شخصیت دیگر داستان یک دلال خون فروش است که علی و پدرش حین گدایی به طور اتفاقی با او برخورد می کنند. او خون فقرا را در ازای پول دریافت می کند و حالا علی که حدودا هفده سال دارد، به همراه پدر بیمارش به محل خونگیری می رود تا خونشان را بفروشند. علی خون می دهد اما پدرش به دلیل بیماری نمی تواند و به پیشنهاد همان دلال به بیمارستانی می روند که همه چیز را برایشان تغییر خواهد داد. علی پس از ورود به محیط بیمارستان و آشنایی با پرسنل آنجا، کارهایی برای خودش دست و پا می کند که هر روز بیشتر او را از آن نوجوان فقیر و ساده به فردی تبهکار تبدیل می کند. او به دختری به نام زهرا دل می بازد و کم کم با فروش غذای دزدیده شده از بیمارستان، بردن فقرا برای فروختن خون و خبرچینی برای مامورهای امنیتی، روز به روز بیشتر در این منجلاب که نامش "آشغالدونی" است فرو می رود. علی تا اواخر داستان که دیگر از شخصیت گیج و ساده اش فاصله گرفته و برای خودش جایگاهی یافته، اسمی ندارد. او ذاتا شخصیت شروری ندارد اما قرار گرفتن در محیطی که استعاره ی "آشغالدونی" برای آن به کار رفته، سبب رشد سرطان وار خصوصیات منفی در او می شود. بیمارستان در این قصه ، در واقع نماد یک شهر و اوضاع فرهنگی حاکم بر اجتماع آن روزهای ایران است؛ فرهنگی که بقا و بدست آوردن پول در آن باید به هر قیمتی صورت بگیرد.